دل بردگان دماوند (نگاهي گذرا به امامزادگان شهرستان دماوند)

 

پژوهش و نگارش: احمد آقاشريف

22 بهمن 1388

 

اداره ي اوقاف و امور خيريه ي شهرستان دماوند مديريت و خدمت رساني به 91 مسجد، 42 بقعه / امام زاده، 40 حسينيه، 883 موقوفه، 3810 رقبه را عهده دار مي باشد.

 امام زاده هايي كه در تاريخ 10 خردد 1382 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده اند:

امام زاده هاشم؛ امام زاده  برهان الدين ( ويرانه)؛ امام زاده قاسم ( ق 6 و 7) در روستاي تاسكين؛ امام زاده محمدتقي ( ق 7 و 8) در رودهن؛ شاهزاده حسين (ق 7 و8) هوير؛ امام زاده قاسم ( ق 6 و 7) اوره؛ امام زادگان صدر الدين و بي بي خاتون ( ق 8 و 9) در مومج؛ امام زادگان سيد فخرالدين و سيد جلال الدين ( ق 8) در ساران؛ امام زاده محمد ( ق 6 و 7) شلمبه؛ امام زاده حمزه ( ق 5 و 6) مبارك آباد؛ امام زاده صالح ( ق 8 و9)مبارك آباد؛ بقعه ي سيد گت مير ( ميربزرگ) آب سرد؛ امام زاده معظم طاهر ( ق 6 و 7) اهران؛ امام زاده دو برابر/ برار ( قرون اوليه اسلامي تا دوره ي ايلخاني) مراء؛ امام زاده دو برادر / برار ( هادي و حارث) در روستاي مشا ( ق 6 و 7). بقعه ي امام زاده عبدالله دماوند ( ق 8)به سال 1351 ش و امام زاده عبدالله و عبيدالله (اواخر سلجوقي و اوايل مغول).

در سال 1351 ، امام زاده عبدالله آيينه ورزان ( ق 8) در سال 1365 ش، در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده اند.

آن را كه بر سر افسر اقبال سرمد است / سر در رده محمد و آل محمد است

  • آستان مقدس امام زاده هاشم (ع) ، جاده ي هراز

60 كيلومتري شمال شرق تهران ( جاده ي هراز)، در ارتفاع 2720 متري از سطح دريا، 20 كيلومتري شهر دماوند، 2530 متري امام زاده دو برادر( دشت مشا) ، 2160 متري امام زاده زين العابدين (روستاي مشا).

تا ابد معموز باد اين خانه كز خاك درش/ هر نفس با بوي رحماني مي وزد باد يمن

استجابت خواست ها و دعاهاي زايران و مسافران + ويژگي جغرافيايي بقعه كه همانا واقع شدن در ميانه ي  دو گردنه ي بادگير باشد، سبب شده است كه ازچهل سال پيش تا به اكنون، توجهات و موقوفات اين آستان رو به فزوني مي گزارد؛ و امروزه وسعت اين آستانه به چهل هكتار بالغ گردد. در گذشته دركنار اين آستان كاروان سرايي وجود داشته است كه در سالهاي پيش تخريب گشته، و روز به روز بر امكانات رفاهي زوار و مسافرين افزون گرديده.

توقف گاه يك هكتاري ، زايرساري 16 اتاقي ، اورژانس، مخابرات، هتل و رستوران، بازارچه، نانوايي، سايت كايت پروازي، امدادهاي جاده اي ، امور فرهنگي و تبليغي، خدمات و امكانات آستان مقدس به شمار مي آيند كه سالي 350 ميليون تومان هزينه رامتوجه اداره ي اوقاف دماوند مي نمايد.

كنكاشي در شجره

بنا به آثاري چون منتقلة الطالبيه (ص 163) و اختران فروزان ري و طهران ( ص 484)، احتمال دارد شجره ي زير مربوط به آن بزرگوار باشد، يعني فرزند دوازدهم از سلاله ي امام سجاد(ع):

ابوهاشم محمد الجواني البيع بن ابي احمد طاهربن علي بن محمدبن الحسن بين عبيدالله بن الحسن بن محمدالجواني بن الحسن بن محمدبن عبيدالله الاعرج بن الحسين الاصغر الامام زين العابدين عليه السلام.

بنا به ديوار نوشته ي موجود در جلوي درب ورودي حرم: امام زاده هاشم نسل نهم از امام حسن مجتبي ( ع) مي باشند: هاشم بن حسن بن يحيي بن حسين بن طباطبا بن ابراهيم بن اسماعيل بن ابراهيم بن حسن مثني بن حسن مجتبي بن علي بن ابي طالب.

در منابع دگير آمده است ( حسن) ابن يحيي ابن حسي ابن قاسم الرسي ابن ابراهيم ابن اسماعيل ابن ابراهيم ابن حسن مثني ابن امام حسن (ع) چهارده فرزند داشتند.

اين فرزندان از بغداد رو به سوي ايران نهادند كه بعضي از ايشان به سوي ورامين و بعضي به كوهپايه ي دماوند گسيل شدند.سه تن از ايشان به نام هاي حارث و هادي و هاشم، از دماوند گذشته، به روستاي مشا رسيدند. پس از نبرد با دشمن ، حارث و هادي به شهادت مي رسند و در همان جا (مشا) دفن مي شوند.

امام زاده هاشم با بدن مجروح و زار و نزار، خود را به گردنه مي رسانند و در آن جا به شهادت نايل مي گردند. بنابراين نسب  امام زاده ي شهيد با هشت پشت، به امام حسن مجتبي (ع) مي رسد.

 بژم مشا، بثم مشا، كله ي مشا، سه اسم اسبق ، و گدوك اسم سابق اين گردنه بوده است. بژم و بشم و گدوك، هر سه در گويش محلي يعني گردنه و كله به معناي سر مي باشد. و ( گدوك امام زاده هاشم) به زمان شاه عباس اول صفوي پيوند مي خورد كه دستور ساخت اولين بقعه را داده است ولي رفته رفته واژه ي گردنه ، جاي گدوك را گرفته است ( آقاي مسعود نصرتي).

يكي از كرامات مشهوري كه بازتاب رسانه اي نيز داشته است، شفا يافتن خانمي از ارمنستان بوده است به سال 1378 ش. وي در روياي صالحه اي جهت دعا براي درمان مادرش بيمارش به كليسا رفته بود، كه در آن جا شخص سبزپوشي به او مي گويد: « پاشو برو مادرت خوب شد». خانم مي پرسد: تو كيستي؟ جواب مي دهد :« من هاشم هستم درايران».

مادر شفا يافته بود. دختر راهي ايران مي شود و به امام زاده هاشم رشت رهسپار. ولي در آن جا متوجه مي شود اين بقعه با آن بارگاه كه در خواب ديده بود فرق مي كند. پس از پرس و جوي بيش تر راهي دماوند مي شود و مرادش را در آن جا مي يابد.و دسته گلي تقديم آستان مقدس مي نمايد.

ويژگي هاي بنا و بارگاه

توسعه ي بنا در سال 1360 صورت گرفته است.تا پيش از آن گنبدي مخروطي داشته است با قطر 4 متر وارتفاع 17 متر. 24 ستون هلالي، چهار درب بزرگ چوبي همراه با چهاردرب فلزي + 9 پنجره ي چوبي. در مساخت 15 در 37 متر است كه تماما از بالاي ستون ها تا سقف را آينه كاري پوشش داده است.ضريح 8 پنجره اي مهر – ماسوره اي و طلايي – نقره ايي است با آياتي از سوره ي « هتل اتي» و اسامي چهارده معصوم (ع).

ضريح كه در بين چهار ستون واقع شده است ازداخل چوبي و سنگي است و در سقف داخل آينه كاري و گچ بري به چشم مي خورد.

صندوق داخل ضريح چوبي و منقش و معمولي است.

در ورودي مردانه در شرق واقع شده است با دو راه  پله ي شاه نشيني و چند پله ي رو به بالا در داخل با دو درب ورودي زنانه كه درجنوب  واقع است. حسينيه در ضلع شمالي غربي و متصل به بقعه قرارداد با سي صد متر مساحت و 9 سقف گنبدي و دو درب ورودي.

سقاخانه 8 ستوني با سقف و شيرواني و گنبد سبزين بر سر، داراي 8 ستون سنگي است كه در شمال بقعه واقع است. دو سقاخانه گونه ي ديگر، كه در حقيقت محل جمع آوري نذورات است و با سنگ و استيل و گنبدي كوچك بر سر، در دو طرف جاده تعبيه گرديده است. اين دو صندوق نذورات مضاف بر سه صندوق بزرگ نذورات است كه در زير ايوان و سرپيچ جاده واقع شده اند.

سه ضلع شمالي و جنوبي و شرقي بقعه را ايوان سنگي در برگرفته است. گنبد 9 متري و مطلا و فلزي است ومناره ها 12 متري هستند كه در سال  72 احداث گرديده است.

بيت الخادمين / ساختمان اداري كه در غرب امام زاده قرار يافته است در دو طبقه شاخته شده است با 20 اتاق.

هتل امام زاد هاشم  در جنب زايرسراي قديمي با 20 اتاق بازسازي شده است و در شرف بهره برداري جديد.

قبر شيخ محمد حسن (صاحب جواهر) و همسرش، در تپه ي شرقي امام زاده هاشم ( 300 متري) ، داخل دايره اي سنگ چيني شده با ده متر شعاع قرار گرفته است كه گوييا بر اثر روياي صادقه ي فرزند شيخ، دو قبر مزبور از لواسان بدين جا منتقل گشته است.

بينش اهل حقيقت چو حقيقت بين است / در تو بينند حقيقت، كه حقيقت اينست

 

  • روضه ي مبارك امام زاده محمد تقي(ع) رودهن

كيلومتر 40 تهران – رودهن ، پمپ بنزين رودهن، خيابان شهيد سجاديان، باغ كوثري ، بالاي قبور مطبق

بقعه اي 6 -7 سده اي در عرصه يك هكتاري كه به سال 1380 مورد مرمت قرار گرفته است.اين برج 8 ضلعي هر ضلعش 220 سانتي متر است و داراي گنبدي مخروطي و دو پوششي است ( 11متري و گچي).

در بقعه، چوبي و سبز رنگ و كم عرض و 2 متري است با سقفي هلالي. براي رهنمون شدن به بقعه از دو پله به پايين بايد گذشت.سنگ هاي لوزي و 5/1 متري ،سه تيرباربند در گنبدخانه، يك پنجره ي كوچك، داخلي گچي، از مشخص هاي داخل بقعه به شمار مي آيد.

نوشته ي روي سنگ قبر مشكي رنگ( 30   60   140 س)

« شاه زاده تقي بن محسن بن امام موسي كاظم (ع) به دست سهراب بن صغين بن عبدالملك مروان، شهيد و در ولايت رودهن دفن گرديد.»

سقف بقعه يا داخل گنبد دايره ايست با گچ بري هاي تاق نمايي. ساختمان بزرگي در جنب بقعه واقع است كه شامل سرويس بهداشتي و دفتر وانباري و شبستاني مي شود كه شبستان با دو در و 14 پنجره در دو طبقه براي برادران و خواهران تدارك ديده شده است.

الاهي غنچه ي اميد بگشاي / گل از روضه ي جاويد بنماي

مزار 7 شهيد در مقبره ي شهدا

1) سرباز شهيد نادر همتي، 47 – 15/12/62 فكه

2) سرباز شهيد فرامرز حنيفي، 47 – 3 دي 66 فكه

3)  سرباز شهيد محمد همتي، 27 بهمن 46 – 14 مهر 66 سومار

4) سرباز شهيد نيت علي عاشقي، 44 – 8 بهمن 65 سومار

5) سرباز شهيد بيرام علي حنيفي، 30/1/42 – 30/1/64  دارخوين

6) سرباز شهيد فرهاد گودرزي ، 47 – 3/5/67 مشير

7)   تكاور شهيد سعيد محرمي، 42 – 13/5/64 شرهاني

 

  • امام زاده پيش، آردينه  1

10 كيلومتري شمال رودهن، 1 كيلومتري شمال روستاي آردينه

در فاصله ي يك كيلومتري روستا، درخت توت كهن سالي وجود دارد كه به نظر مي رسد بيش از پانصد سال از عمر آن بگذرد. اين درخت توت به نام امام زاده پيش ناميده مي شود.

اين درخت پس از ساليان متمادي تنهايي و غربت، امروز در ميان باغي واقع شده است كه درگرداگرد آن به تازگي ايجاد كرده اند و همچنان مورد تقدير و احترام اهالي مي باشد ولي مع الاسف رو به خشكي گزارده است.

در قسمت هايي كه پوست آن كنده شده هزاران نقش متنوع و گونه گون را مي توان ديد يا تصور كرد، نقوشي كه برخي نقاشان پيرو سبك آبستره/ تجريدي  ترسيم مي نمايند.

آن كه پيشين بنهد تاج تكبر خورشيد / كبرياييست كه در حشمت درويشانست

[ به گفته ي يكي از اهالي: در يك كيلومتري درخت توت مورد نظر، دو درخت ديگر  در سينه كوش كوه قرار دارد كه مردم آن را امام زاده دو برارون / دو برادرها نامند، و شخصي كه اقدام به قطع آن دو درخت نمود، همان شب بر اثر درد شكم فوت شده است.]

1- شناسنامه ي آبادي: 53 خانوار و 189 نفر جمعيت، داراي مسجد و برق و آب لوله كشي و شوراي اسلامي روستا.


  •  امام زاده سيد روح الله، جورد

شمال رودهن، وسكاره ( 2 كيلومتر) ، آردينه ( 10 كيلومتر) ، جورد ( 14 كيلومتر)

سينه كش ارتفاعات شمالي روستاي جورد، با فاصله ي 2 كيلومتري از روستا، و در ارتفاع 280 متري از سطح جاده ي رودهن به جرود و ايرا، بنايي كاملا نوساز و شيشه اي با سقفي مسطح و داراي شيرواني ، كف مواييك، سقف آينه كاري، يك در ورودي و شرقي، و يك پنجره در جنوب. باني اين ساختمان « حاج سيد غلام معززي نكوئي اصل» بوده است كه به سال 1375 اقدام به عمران و نوسازي اين بناي 200 ساله نموده است و هم اكنون وي در كنار جد نكويش آراميده است ( 4 اسفند 1378).

بقعه داراي 40 متر مربع است با چهار شهيد( سجاديان ها و قاسميان ها) پرافتخار منطقه ، و داراي صندوقي ساده و فلزي و معمولي است.

شجره :« سيد روح الله ... ابن سيد صالح الدين بن سيد طاهر بن سيد ميريحيي بن سيد عنات الدين بن عبدالله بن عبدالعزيز بن ميريحيي بن طاهر بن عمادالدين بن سيد عمران بن عماد بن طاهر بن موسي بن سيد حمزة بن سيد منوجهر بن ميريحيي بن جمال الدين ابن ابي طاهر بن عماد الدين بن عمران ... بن موسي بن احمد بن موسي المبرقع بن الامام محمدتقي الجواد (ع)» (شجره مباركه، 397).

گفت از روح خدا الاتياسوا / همچو گم كرده پسر رو  سو به سو

 

  • امام زاده ابراهيم، ايرا

17 كيلومتري شمال رودهن ( پس از وسكاره و آردينه و جورد) در ضلع جنوبي روستاي ايرا، و در سينه كش كوه نسم، و به فاصله ي 1080 متري ، مكاني وجود دارد كه به امام زاده ابراهيم معروف است، نسل چهارم امام سجاد(ع).

اين مكان شامل دو قسمت مي باشد: جزء جنوب شرق و جزء شمال غرب. فاصله ي اين دو نقطه از يكديگر حدود 150 متر است. جزء جنوب شرق آن محوطه ي كوچكي به ابعاد حدود 2 متر مربع مي باشد كه دور آن سنگ چين شده است و مسما به مزار سرآقاست. جزء شمال غرب آن شامل درخت سروي است كه زير آن اتاق كوچكي از سنگ و گل احداث شده ومعتقدند محل دفن پيكر آقاست ( پازوكي طرودي، 1381).

حرز ابراهيم پيغمبر همي خوان زير لب / كاتش نمرود گردد بر نهادت گلستان

 

  • بقعه ي مقدس سلطان مطهر، بومهن

30 كيلومتري شرق تهران، بومهن، روستاي بومهن، كوچه ي طلايي، رو به روي مدرسه ي راهنمايي شهيد باهنر ،خيابان سلطان مطهر

بقعه اي 80 متري و 8 گوش با گنبد هرمي شكل و 12 ضلعي و 12 متري و آجري با چهارگوي بر سر و با عمري 7 سده اي در عرصهاي يك هكتاري واقع شده است كه هر ضلع بقعه 340 سانتي متر است+ فضاي الحاقي و جديد با 33 مترمربع مساحت و 5 پنجره و دري فلزي و قهوه اي، و كفي مرمرين و سبزين، و سه پله به پايين، كه در سال هاي 87 – 88 احداث گرديده است، همچون مرمت هاي داخل بقعه و محيط دور پايه هاي گنبد.

از نظر بنايي، نخست 130 سانتي متر از ارتفاع پاي بست را ازاره ي بنا تشكيل مي هد و سپس جرزهاي اصلي ( ساقه ي گنبد) شروع مي گردد.بر روي هر كدام از جرزها  تاق نماهايي ايجاد شده كه در بالاي آن 7 نورگيري تعيه گشته با دو تاقچه و 8 تاق نما و آينه كارهايي با 8 اسم از اسماءالله و آيت الكرسي.

صندوق بزرگ منبتي ( 135  140  260) به دستور ملك كيومرث به سال 847 به دست استد حسين نجار ساخته شده است با آيت الكرسي و نقوش اسليمي.

 در سابقه بقعه نيز منبت كاري بوده است با تاريخ 963 كه هم اينك جاي خود را به دري جديد داده است.

شجره. بنا به آثاري چون « بهر النصاب» (64) و «بحر الرحاب» (81)، امام زاده مطهر فرزند امام ششم هستند كه در شهر قزوين به دست دشمنان مجروح و دربومهن به شهادت رسيده اند. كتاب هاي كنزالانساب ( 51 – 52) وبحر الانصاب (64) ايشان را فرزند امام صادق(ع) دانسته اند ولي دايره المعارف تشييع ( 2/472) مي نويسد در كتاب ارشاد شيخ مفيد (2/200 – 201) چنين اسمي در ميان اسامي فرزندان امام ششم يافت مي نشود.

در صحن امام زاده، حسينيه و غسال خانه و منزل متوليان قراردارد.حسينيه ي 330 متري و دو طبقه و آجرنماي، در شرف اتمام است و داراي امكانات رفاهي و آشپزخانه و سرايه داري و دفتر است. غسال خانه و آب ريزگاه در سال 89 مورد بازسازي قرار گرفته است و منزل متولي ها در شمال شرق و جنوب غرب صحن مستقر هستند.

كدورت از دل حافظ ببرد صحبت دوست / صفاي همت پاكان و پاك دينان بين

مزار 11 شهيد در حياط امام زاده:

1) عبدالمناف صدهزاري ، 1336 – 18 بهمن 63 تهران

2) محمد اقتداري، 1339 – 10/2/61 اهواز

3) جمشيد نقدي، 1343- 10 مه ر63 مهاباد

4) محمدرضا فولادوند، 1340 – 17 تير 62 مريوان

5) حبيب الله مجتهد سرابي ( لنگراني) 1355 – 12/1/75 غرب كشور

6) حاج ابراهيم مرتضوي، 11/2/1321 – 9/12/86 والفجر 8

7) رضا مثني، 1334 – 18/1/67 بمباران موشكي

8) كمال ميرزايي، 1345 – 6/12/66 ماووت

9) حسين علي جهان شاهي ، 1338 – 29 دي 66 ماووت

10) حسن پازوكيان، 1345 – 11 مهر 1370 مريوان

11) مسعود بخشي، 12/4/1335 – 11 تير 65 مهران

 

  • بقعه ي متبركه ي امام زاده قاسم ، گلخندان ( قديم)  1

30 كيلومتري شرق تهران، بومهن، خيابان شهيد مسعود زاهدي، روستاي سياه بند، بعد از گلخندان جديد، سه راهي مخابرات ( 6 كيلومتر) ، خيابان امام زاده قاسم، رو به روي دهياري

بقعه اي 6 – 7 سده اي و سپيدپوش كه ديدگان هر زايري را متوجه قله ي سپيدپوش دماوند مي سازد. اين بقعه ازداخل و خارج هشت وجهي است و متراژ هر وجه آن 5/2 متر.حاشيه ي بيروني بقعه از آجر و قلوه سنگ است و ارتفاع آن 7 متر.

در بقعه، كوچك و معمولي و ساده است با تاريخ 27 صفر 1333 و بنا به فرمايش استاد غلام علي تربتي.

كف بقعه با سنگ هاي زرد 15 در 15 سانتي متر مفروش گشته. صندوق روي قبر از چوب معمولي و با معرق آيت الكرسي و صلوات است( 100 83  170) با هنرمندي درويش مقصود علي گل خندان به تاريخ اول رجب سنه ي هزار.

بنا، با بودجه ي شهر جديد پرديس و نظارت ميراث فرهنگي از سال 1378 مرمت آن آغاز گرديده است.

در تپه اي روبروي بقعه و جنب دكل ارتباطات سيار مخابرات، مقبره ي پيري به نام سيد حبيب الله لاريجاني( 1354 ش) و مزار دو شهيد واقع است: عزت الله نوشين و محسن قدرتي.

شجره. « قاسم بن عبدالله بن زيدبن امام حسن بن علي (ع) به ولايت دماوند به موضع گل خندان شهيد كردند.»

نوشته ي مزبوردر كتابي از سيد مسلم دادستد ( ص 100) رويت گشت؛ الله اعلم بالصواب.

چو پيش صبح شد روشن كه حال مهر گردون چيست / برآمد خنده اي  خوش بر غرور كامكاران زد

[ شاخصه و فاخره ي اين روستا دژ گل خندان است كه سابقه ي سكونت در آن به سده دوم قمري تا سده ي دهم مي رسد. در كتاب تاريخ گيلان وديلمستان آمده است ملك كاووي از حكام محلي دوره ي تيموري پس ازنافرماني در برابر حكومت مركزي به اين دژ پناه برده است و در كتاب حبيب السير نيز آمده است: شاه اسماعيل صفوي براي سركوبي  اميرحسين كياي چلاوي به اين محل آمد و پس از تسخير دژ آن را تخريب نمود و ساكنانش را از دم تيع گذراند.]

1- شناسنامه آبادي: 58 خانوار و 215 نفر ساكن، داراي يك حسينيه و فاقد مراكز آموزشي.


  • امام زاده شاه چنار/ هادي و مهدي، آب علي  1

آ ب علي، 500 متر پايين تر از كارخانه ي دوغ آب علي  وهتل آب علي، محله ي گل آباد، ميدان بلال، خيابان شهيد رحمت الله سلطان آهي ( 500 متر)، داخل پياده رو، درخت چنار 250 ساله.

بنا به كاوش محلي، اين درخت  - كه از سي سال گذشته رو به خشكيدن گزارده است –  بادرختي به پهناي ده برابر اين درخت – كه در آن طرف رودخانه قرار داشته است و هم اينك آب از روي آن مي گذرد، در حدود 7 – 8 سده ي قبل مزاردو برادر ده – دوازده ساله بوده است كه توسط شخصي به نام « سهراب صغين» به شهادت رسيده اند. به عبارت ديگر محل دفن هادي و مهدي در دو طرف رودخانه مي باشد و روي مزار ايشان درخت چنار سبز شده است وايشان به مانند امام زاده ابراهيم در محله ي كريتون و امام زاده محمدتقي در رودهن توسط شخصي واحد – سهراب صغين – به شهادت رسيده اند.

پيشينه ي تكريم و باورمندي تقديس زير بناي اين درخت سبب گشته است تا قبور ديگري نيز در اطراف اين درخت پديدار گردند و حتي محل نذري پزي ها و راه اندازي دسته جات عزاداري نيزگردد، روشن كردن شمع و پارچه بستن كه جاي خود را داراست.

پيش سرمستان عشقت گلشن و گلخن يك ست  / دار منصور و درخت وادي ايمن يكي ست

1-  شناسنامه ي آبادي: 8 خانوار و 20 نفر جمعيت، داراي مسجد، برق و آب لوله كشي.

-  اهالي فعلي با قدمتي چهار سده اي از مهاجرين نور مازندران هستند.


  •  آستان مقدس امام زاده ابراهيم ، آب علي

آب علي، محله ي كريتون، ميدان امام، پس از رودخانه، جاده ي شوسه و زيگزال، سينه كش ارتفاعات جنوب شرقي محله ي كريتون

بنايي جديد و 50 متري و 8 صلي، با اسكلت فلزي و مصالح آجر و سيمان و سنگ ، كه به سال 87 توسط شهرداري آب علي مرمت گرديده است.اساس تاسيس بنا في الواقع  به جاي درخت سروي بوده است كه مزار زوار بوده ولي بر اثر احداث جاده ي معدن خاك سرخ، از ميان برداشته بودند.گرچه بنا به بارو اهالي، اين صاحب مزار  نيز همچون امام زاده محمدتقي رودهن و امام زاده هادي و مهدي در آب علي، توسط سهراب صغين به شهادت رسيده اند.

به هر روي، بناي فعلي سنگي است با دري فلزي و هلالي شكل، و پنج پنجره و سنگ قبري معمولي و كوچك درميان ، و كتيبه ي كاشي از آيت الكرسي در كمربندي گنبدو سقفي چوبي و داخلي تمام سنگ، و سقفي شيرواني دار. در گذشته، گنبدي مخروطي و شش متري داشته است كه پس از نوسازي مطلا و فلزي و كوچك و كوتاه گشته است  با چراغي سبز فام بر سر. آب نوشيدني زوار از منبع آب تامين مي شود، و سرويس بهداشتي و اتاق سراي داري پساز 4 باغچه واقع شده است. 1

چون درخت موسوي شد اين درخت / چون سوي موسي كشانيدي تو رخت

آتش او را سبز و خرم مي كند / شاخ او اني انالله مي زند

1- سادات آب علي به دو تيره ي اصل قابل تقسيم اند: 1) سادات محله اي ها در جنب محله ي كريتون، 2) سادات حاشابيگي، بدين جهت حاشابيگي گويند كه در دوران سادات كشي، اهالي اين منطقه سيادت خود را «حاشا» [=انكار] نموده اند.


  • زيارتگاه پير گُل بو

آب علي، قابوز محله / قائم محله، شرق روستا، دامنه ي كوه سنگ دروازه ، لارك؛ 1290 متري امام زاده شاه چنار

بنا به گفته ي كهن سالان محل، در اين محل چشمه ي آب گرمي جريان داشت كه شفاي دردها و امراض فراواني را براي مردم و اهالي به دنبال داشت.در همان جا نيز مردي پير زندگي مي گذرانيد كه هميشه از وي بوي خوش به مشام مي رسيد [ مانند شهيد بلارك در بهشت زهراي تهران] و به همين دليل وي را پيرگل بو مي ناميدند. پير، پس از رحلت در همان محل دفن گرديد و هماره مزاروي مورد تكريم آگاهان و باورمندان وي بود.نكوداشت و بزرگ داشت اين پير پس از خشك شدن چشمه ي آب گرم نيز همچنان باقي بود تا يكي دو دهه ي اخير كه بر اثر حفاري هاي سوداگران آن تعظيم به سردي گراييد.اما تقدس اين مكان و مزار موجب شد كه اهالي اطراف، پيرامون پير را مدفون و مقبره ي اموات خود قرار دهند.

چون رطب زير ايندرخت شدي / نيك بادت كه نيك بخت شدي

 

  • آستان مقدس امام زاده حمزه (ع) ، مبارك آباد

43 كيلومتري جاده ي تهران – آمل (هراز) ، حد فاصل روستاي مبارك آباد و منطقه ي جديد الاحداث هزاردشت، شمال روستاي مبارك آباد

بقعه اي در عرصه ي 2500 متر و زيربناي 4 در 4 متر مربع و با دو درخت تنومند و كهن سال چنار در جلوي در ورودي ، و غسال خانه و سراي داري در دو طرف حياط / صحن

گنبد دو پوش آن از بيرون عرق چين و از داخل رك مي نمايد و هر يك از اضلاع 8 گانه ي داخلي آن تاق نمايي است كه بالاي آن ها داراي تاق تيزه دار است و كار نورگيري و تهويه ي هوا به عهده ي 4 پنجره ي يكي در  ميان اضلاع گذشته شده است.يزدي بندهاي زيبايي بر بالاي ضلع هاي 8 گانه ( محل تبديل 8 به 16 ضلع) تدارك ديده شده است.سنگ قبر مرمرين و ساده و فاقد نوشته در وسط بقعه خودنمايي مي كند ( 40  50  120) كه در سال 85 نصب گرديده.

مزار شهيد فرض علي حمزه لويي ( 1/6/45 – 9 مهر 61) تنها مزار شهيد در اين بقعه محسوب مي شد.

شجره. گويند محمد ابوعبدالله بن احمد سكين بن جعفر بن محمد بن زيدبن زين العابدين (ع) داراي شش فرزند ذكور بوده اند كه از آن جمله حمزه ابوعمار باشد.وي مردي دانشمند و محدت بوده است ( شجرة المباركة في انساب الطالبيه ، 140).

كتاب الفخري في انساب الطالبين ( ص 52) مي نويسد:حمزه ابوعمار/ حمزه ابويعلي العالم المحدث بن محمد بن احمد سكين از قزوين به ري آمد و از انساب سمعاني نقل مي كند كه وي در سنه ي 346 وفات يافت.برادرانش حمزه ابوعلي به قزوين، و حسين به بغداد، و پدرش محمدنيز به بغدادبوده اند.

دلا نزد كسي بنشين كه او از دل خبردارد/ به زير آن درختي رو كه او گل هاي تر دارد

 

  • آستان مقدس امام زاده صالح، مبارك آباد  1

43 كيلومتري جاده تهران – آمل ( هراز) ، بين روستاي مبارك آباد و منطقه ي جديد هزار دشت، شمال روستاي مبارك آباد، 150 متري شرق جاده، سينه كش كوهي در ارتفاع 2268 مترِ( از سطح دريا)

نماي  اين امام زاده هشت ضلعي است كه در اثر مرمت هاي غيراصولي به مرور زمان به صورت مدور جلوه گر شده است. مصالح بنا از سنگ لاشه، ملات، ساروج و گچ مي باشد، و داراي گنبدي دوپوش است. در اطراف بنا درخت هاي سرو زيادي وجود دارد كه قدمت برخي  از آن ها بيش از پانصد سال است، با توجه به نوع بنا و مقايسه ي آن باديگر بناهاي مشابه، قدمت اين بنا احتمالا مربوط به قرون 8 و 9 هجري مي باشد.

صالح و طالح متاع خويش نمودند /  تا كه قبول افتد و كه در نظر آيد

1-  روستاي مبارك آباد، محل صعود به قل ي گل زرد ( 3750 م) است.


  • زيارتگاه چنار غرب

5/2 كيلومتري جنوب جاده ي تهران – دماوند – فيروزكوه، جنوب جايگاه بنزين، گردنه ي سرحال روستاي چنار غرب داراي يك باب حمام تاريخي و يك باب منزل تاريخي و يك چنار كهنسال زيارتي است.

اهالي اين باورند كه در زير اين درخت چنار، 5 پيكر نوجواني سيد واقع شده است. و تا به اكنون به كرات در خواب صادقه ي مردم وارد شده است كه سيدي به آن ها گفته است « اين جا امام زاده / بقعه بسازيد، خرج احداث بنا در زير درخت وجود دارد.»

علاوه بر روياهاي صالحه ي مشهور، بومي هاي منطقه اظهاردارند در روز عاشورا، از پستان هاي درخت روستا خون مي چكد.

درخت چنار مورد نظر دو شاخه ي تنومندي را داراست با سي صد سال عمر با عزت.

تنه ي اصلي درخت در ارتفاع حدود سه متري بريده شده است و روي آن ها شاخه هاي جديدي با عمري بالاي 20 سال روييده اند.

دركنار چنار كهن سال زيارتي، چشمه اي آب گوارايي وجود داشته است كه مع الاسف در سال هاي اخير بر اثر حفاري هاي عميق چاهي، رو به خشكي گزارده است.

قبرستان روستا در غرب واقع شده است كه سنگ قبرهاي آن عمري 150 ساله دارند با نقوش گل و بوته و شانه يدوطرفه (زنانه) و شانه يك طرفه (مردانه).

[زيارتگاه مشابه اين زيارتگاه، در يك كيلومتري اين روستا واقع است با 150 سال عمر و يازده تنه ي از زمين روييده، واقع در روستاي مهرآباد، 5/1 كيلومتري جنوب جاده ي تهران – دماوند – فيروزكوه].

هر كه را ديدي ز كوثر سرخ رو / او محمد خوست با او خو گير

تا احب الله آيي در حسيب / كز درخت احمدي با اوست سيب

 

  • روضه ي مطهر امام زاده ابراهيم (ع)، دشتك

« ... السلام عليك ايها السيد الزكي طاهر ولي، السلام عليك با ابراهيم بن سالار بن محمد بن حسين بن زين العابدين (ع)»

ابوالحسن ابراهيم ماكابازي فرزند ابوالحسن علي مرعشي – ابومحمدعبدالله – ابوالحسن محمد اكبر – حسين – عبدالله عقيقي – حسين الاصغر – امام سجاد(ع).

امام زاده ابراهيم در روستاي دشتك، واقع در 5/4 كيلومتري شمال غرب مسجد جامع دماوند، و در ضلع شمالي جاده ي چشمه اعلا و مشا قراردارد. احتمالا بناي اصلي مربو ط به دوره ي صفويه واوايل  دوره ي افشاريه است.گمان آن مي رود كه حضرت ايشان همان امام زاده ابوالحسن ابراهيم ساكن ماكاباز ري، و از فرزندان علي المرعشي باشد ( شجره مباركه في انساب الطالبيه، 169):

بقعه، جديد مي باشد و 8 ضلعي است، و گنبد آن مخروطي ساخته شده است و سقف آن با شيرواني پوشيده شده و ارتفاع آن 6 متر و قطر آن 3 مترمربع، مساحت عرصه حدود 2000 مترمربع است كه به سال 84 كاملاديواركشي شده است، و سال وقف بقعه به سال 1075 باز مي گردد.

برتر آي از طبع وعقل ابراهيم وار / تا بداني، نقش هاي ايزدي از آزري

تنها مزار شهيد، مزار حميد لاسمي است كه مايه ي مباهات منطقه مي باشد.

 

  • امام زاده زين العابدين ، دشت مشا  1

حد فاصل ميان امام زاده هاشم و روستاي مشا، و شمال غرب روستاي مشا، در ميان گورستان

اين امام زاده با امام زاده هاشم 2160 متر، و با امام زاده دو برار 2530 متر، و با امام زاده ابراهيم 1390 متر فاصله دارد.

بنا شامل دو اتاق در جهت شرقي – غربي مي باشد كه اتاق غربي مزار امام زاده  است با معجري فلزي و جديد.

نماي بيروني امام زاده با سيمان سفيد تگري و نماي داخلي آن با گچ اندود شده است.

قدمت بناي قبلي در حدود 250 سال بوده است.

« طرح  جامع» بنا در تاريخ دوم ارديبهشت سال 87 به تصويب رسيده است.

به سجاده ي زينت العابدين / به باقرشناساي علم اليقين ...!

ازديگرامكانات و تاسيسات بقعه، آب ريزگاه و غسال خانه مي باشد.

مزار شهداي امام زاده

1)     ولي الله نورمحمدي

2)     كمال ذاكري

3)     رضا ذاكريان

4)     قدرت آقابراري

5)     مصطفي چراغي

6)     تقي مهران

1- شناسنامه ي آبادي: 454 خانوار و 1542 نفر جمعيت، داراي دبستان و مدرسه ي راهنمايي، و برق و شوراي اسلامي روستا.


  • بقعه ي متبركه ي دوبرادر: هادي و حارث، دشت مشا

دو كيلومتري جنو ب امام زاده هاشم، 3920 متري غرب امام زاده ابراهيم دشتك دو بقعه 7- 8 سد ساله اي با جلوه اي غريب و مظلوم و با فاصله ي 6 متر از يكديگر، و هر دو 8 ضلعي  با گنبدي مخروطي كه برادران امام زاده هاشم به شمار مي آيند.

از اقدامات اخير رفاهي بقعه تاسيس شبستان الحاقي با وسعت 300 مترمربع است. سرويس بهداشتي ( از سوي ميراث فرهنگي) با چند پله به بالا و هر كدام دري فلزي و پنجره دار و كوتاه دارا هستند و در وسط بقعه يك قبر گچي تعبيه شده است.آب ريزگاه در جنوب دو بقعه بنا شده است(سال 86).

فاش بين گه دعا، روي خدا در اوليا / هر جمال كبريا، آينه ي صفاطلب

گفت خدا كه اوليا، روي من وره منند / هر چه بخواهي از خدا، از در اوليا طلب

آستان امام زاده عبدالله و و خليل الله (ع) / چهل تن ، شهر دماوند

دماوند، محله قاضي ، جنوب شرق دادسرا و مدرسه ي راهنمايي باقرالعلوم.

نقشه ي بناي 7 – 8 سده اي بقعه، به صورت برج آرامگاهي ترك داري است كه داراي بدنه اي با 67 شيار زاويه دار با گوشه اي  تيز مي باشد. تعميرات اساسي آن در سال 1380 انجام پذيرفته ، و از امكانات رفاهي خوب و درخوري برخوردار است.

نوشته اند كه امام زاده عبدالله از فرزندان امام موسي كاظم(ع) هستند كه چون به دماوند رسيدند، قاسم هالي و سهراب هالي با فرزند و برادرانشان، راه را بر امام زاده بستند و وي را به شهادت رساندند (دايرة المعارف تشيع، 2/452 – 453)/

اين بقعه كه بزرگترين بقعه در منطقه ي دماوند است، صندوق چوي و منبت كاري شده ي آن مربوط به دوره ي صفويه است( 1003) ، و مسجد مرتبط به آن مربوط دوره ي قاجاريه.

ويژگي هاي بنا:

اين آرامگاه در قسمت شمالي شهر دماوند در استان تهران واقع است.بنايي برجي شكل با 33 پره يا لبه، در نماي بيروني ، و طرح هشت گوش در نماي داخلي است.بنا از بيرون فاقد شالوده و پي است و پره ها مستقيما از سطح زمين شروع مي شوند ( شايد شالوده ي آن به علت بالا آمدن سطح زمين هاي اطراف در زير سطح فعلي قرار گرفته باشد ) و ت ارتفاع 8 متر بالا رفته، در آن جا با تاق نماهايي به هم متصل مي شوند.اين بخش ، در وسط، 9 پنجره ي نوك تيز به بلندي 5/1 متر دارد. با توجه به نوشته ي «دونالد ويلبر» كليه ي بخش بالايي شامل پايه ي گنبد و پنجره ها در موقع تجديد بناي برج ساخته شده اند. سردر ورودي برج، در سمت شمال در داخل، نمازخانه اي با سقف مسطح است.چارچوب و در چوبي، حكاكي شده است و به دوره ي جديدتري تعلق دارد. در سمت جنوبي برج، دهنه اي با پنجره ي مشبك دو طبقه در داخل قاپ گچي ديده مي شود كه همه ي آن ها نيز به دوره ي جديدترين تعلق دارند.گنبد بنا، مخروط و سي ضلعي است كه اكنون با كاشي پوشش يافته است كف داخلي بنا نيز با آجر لعابدار مفروش شده است و ديوارها نيز گچ كاري دوره ي جديد دارند. زير خط آغاز گنبد داخلي، كتيبه اي گچي با زمينه ي رنگي در هشت لوحه ، هر كدام در دو رديف وجوددارد كه احتمال مي رود از ساختمان اصلي جديدتر باشد.

گنبد داخلي سالم است و روي آن، طرح ستاره اي گچ بري و نقاشي شده است.همچنين علايم تجديد ساختمان مفصل و اتصال به نمازخانه ي مجاور، مشهود است و معلوم نيست مدخل اصلي در كدام سمت بوده است.

با توجه به فقدان كتيبه ي تاريخي در بنا مي توان تاريخ ساختمان اصلي آن را از قرن هشتم هجري دانست. احتمال اين كه اين برج در دوره ي سلجوقي ساخته شده باشد، ضعيف است؛ زيرا در شرقي همان قريه، برجي وجوددارد ( امام زاده عبدالله و عبيدالله) كه سالم مانده و متعلق به دوره ي سلجوقي است واز حيث نقشه و تناسب و جزييات تزييني با آن تفاوت كامل دارد.

اين بنا به شماره ي 921 به ثبت رسيده است (بناهاي آرامگاهي، 295).

ضريح ها و كتيبه هاي ضريح ها:

دو ضريح چوبي در وسط بقعه مستقر هستند. ضريح بيروني ساده و مشبك است با سه كتيبه بر بالاسر و مربوط به دوره ي صفوي ( 1003)؛ ضريح داخلي روي  قبر قرار يافته است با منبت كاري و تزيينات هندسي و متعلق به سده ي هشتم.

كتيبه هاي ضريح اول: « اللهم صل علي المصطفي الباقر محمد و المرتضي  علي و البتول فاطمه و السبطين هما الحسن و الحسين و صل علي زين العباد و علي الباقر جعفر الكاظم  موسي و الرضا و التقي و المهدي صاحب الزمان صلوات الله عليه و آله عليهم اجمعين كتبه عبدالحي عمل مراد علي ابن محمد نجار.»؛

« بسعي و اهتمام تقوي شعار ورع آثار مولانا شمس الدين محمد ابن مولانا نورالله باباجهد متولي مزار منوره شريفة» ؛ « باني و باعث هذا الشجر الشريف» نادر العصر استاد محمد فرزند خلف استاد مرادعلي نجار في سنه ثلث و الف».

كتيبه هاي ضريح دوم: « لااله الاالله محمد رسول الله  و علي ولي الله طاهر شد...» ؛ « امر بعمارة هذا المقبر و البيت والامراء و الا...» ؛ « افتخار و نظام ... جلال... الذين نادرالعصر» ؛« المرحوم حسين شاه علي قوشجي عمل حسن بن يحيي صفاهاني ...»؛ « المعمار شهير العمارة هو شيخ خضر ان المرحوم حسين»؛ « ربع الاول سنه ثمان و تسعين وسبعمائه» [798].

بنا به نوشته ي اعتماد السلطنه (مطلع الشمس، 15) در قديمي و اسبق نيز داراي كتيبه اي چنين محكوك بوده است:« عمل علي بن صوفي الناسا سنة خمس و عشر تسع مائه» [ 915].

حال خونين دلان كه گويد باز؟ / وز فلك خون خم كه جويد باز؟

 

  • آستان مقدس امام زاده هفت تن و هشت تن / هفتاد تن و هشتاد تن، شهردماوند

شهردماوند، 150  متري جنوب بقعه ي امام زاده عبدالله / عبيدالله، 770 متري شمال مسجدجامع شهر، محله ي درويش

اين آستان با عرصه ي  270 متري شامل دو بقعه ي مجاور و مشابه است كه در فاصله ي ده متري از يكديگر قرار يافته اند.

امام زاده هفت تن.اين امام زاده كه نزد اهالي به امام زاده زين العابدين شهرت دارد( زين العابدين بن عقيل بن هادي بن امام زين العابدين) ، بنايي 8 ضلعي است با شعاعي 8 متري و داراي 8 پنجره در گنبدخانه و دو آبدارخانه و يك انباري كوچك در داخل. و ضريح آن فلزي و مطلا و جديد ( 220  100  190) است با گل ميخ هاي استيل و 22 گل برگ قهوه اي + نوشته ي دو سوره ي تبت و فلق و در بالاسر.

گنبد مخروطي و پيازي آن با ورق آلومينيومي به شكل پولك ماهي و نقره فام تعبيه شده است.

امام زاده هشت تن. بقعه اي 50 متري كه در سال 1380 مرمت گشته و داراي سرويس بهداشتي و انباري اي در حياط است.

بناي امام زاده فاقد ضريح است ولي داراي سنگ قبري بزرگ و مرمرين ( 25   160   260) مي باشد.ازاره هاي مرمرين و ديوارهاي گچي و سه پنجره ي هلالي و سبزي و تنها يك در ورودي ، از ويژگي هاي داخلي بنا به شمار مي آيد.

بي معرفت مباش كه در من يزيد عشق / اهل نظر معامله با آشنا كنند

بنا به گفته ي آقاي اشرف: مالك اين منطقه شاهزاده خانمي بوده است كه حاضر به وقف كردن ملك خود نمي شده است.تا آن هنگامي كه قبر را مي شكافند و با پيكر تازه و دستمال خونين بر سر بسته شده مواجه مي شوند.بعد از آن، نامبرده يك هكتار از اراضي اطراف را وقف  امام زاده مي نمايد (آقاي مسعود نصرتي).

[اداره اوقاف دماوند به سال 1383 مبلغ شش ميليون تومان هزينه ي بازسازي بقعه نموده است.]

خاصه چشم دل كه آن هفتاد توست / وين دو چشم حسن خوشه چين اوست

 

  • آستان مقدس امام زادگان عبدالله / عبيدالله (ع)، شهر دماوند

550 متري شمال مسجد جامع دماوند، محله ي درويس ، جنب حسينيه ي محله ي درويش

بنايي از دوره سلجوقي – مغولي، با 33 ترك و گنبدي مخروطي و كاشي فيروزه اي جلوه گيري مي نمايد:« عبيدالله بن علي بن حسين بن جعفر بن عبدالله بن حسين بن امام زين العابدين در طبرستان مقتول و با حسين بن احمدبن محمد، در يك جا مدفونند.» (بدايع الانساب، 38)

بنا به نوشته هاي تحفة الازهار (3/276) و بدايع الانساب (28)، احتمالا اين امام زاده عبدالله همان عبدالله بن ابي ذرقان باشد كه فرزند قاسم بن عبيدالله بن اسماعيل بن محمد عابد بن عبدالله بن حمزة بن ابراهيم بن علي بن موسي الرضا (ع) باشند.

درخت 400 ساله، و مسجد جديد التاسيس، از علايم بيروني اين آستان به حساب مي آيد؛ عرصه اي 700 متري و حياتي قلوه سنگي و با 8 پله به بالا و دو ورودي.

من كه باشم كه بر تو در خداي / سر به خدمت بر آستانه نهم

بنده لرزان بود ز هيبت تو / چشم دارد همي به رحمت تو

ويژگي هاي بنا:

نقشه ي بنا از خارج مضرس ، با 33 لبه، و درداخل هشت وجهي است؛ و بر روي هر يك از اضلاع هشت گانه ، يك فرورفتگي به نسبت عميق تاقدار با عمقي حدود 25 سانتي متر ساخته شده است.عرض يا دهانه ي تاق نماها اندكي از عرض اضلاع كوچك تر بوده و هر يك از آن ها درون قاب مستطيل شكل كم عمقي محاط هستند.اين تاق نماها كه از روي كف آغاز شده اند، به صورت يكنواخت تقريبا در تمامي ارتفاع تا زير گنبد گسترش يافته اند. در اين قسمت و بر بالاي تاق نماها، يك جفت قاب مستطيل شكل كم عرض و مقعر، در دو طبقه با طرح يك گيلويي ساده ي هشت وجهي، بدنه ي اصلي برج را خاتمه مي دهد كه به عنوان پايه اي براي گنبد است.

معمار اين بنا به خوبي از روش هاي رايج زمان خود آگاه بوده و به نحو بي نظيري قادر بوده است كه آن ها را با مقاصد خود وفق دهد.او طرح مكعب هاي گنبددار معمولي را با ساختماني كه خارجش مشابه برج هاي مقبره هاي مقبره اي باشد، تلفيق كرده است.بهترين شاهد آن، تزييناتي است كه با ترتيب كتيبه ي گيلويي يا قوس هاي تزييني درداخل برج به كار گرفته است. علاوه بر اين ها، در بناي برج دماوند، طرح هاي ويژه اي ديده مي شود كه از آن جمله، وجود هشت نورگير در قسمت استوانه اي نماي خارجي برج است.

از خارج، برج بر روي پايه اي مدور و آجري بنا شده است.در حال حاضر، تنها يك رديف از آجرهاي آن بالاي سطح كف مشهود است كه به احتمال زياد مي تواند مربوط به بالا آمدن تدريجي سطح كف محوطه ي اطراف بنا باشد.نوك دندانه ها يا پره ها با محيط دايره ي ازاره مماس است و پره ها تاارتفاع 70/8 متري بالا مي آيندو در اين جا با تاق نماهاي پيوسته به هم متصل مي گردند. بالاي اين نقطه تا پايه ي سقف كه حدود 90/1 متر ارتفاع دارد، برج مدور مي شود.در اين بخش ، هشت نورگير تعبيه شده است. از ميان برج هاي آرامگاهي شناخته شده، تنها برج مهماندوست دامغان، در اين طرح خاص با اين بنا شباهت دارد.در برج دماوند، سردر ورودي اصلي در سمت شمال واقع شده و ورودي به نسبت كوچكي است كه تنها در عرض يك پره يادندانه و بخشي از اضلاع جانبي دو پره ي مجاور گسترش يافته است. در ورودي، كوتاه است و با يك قاب يا صفحه ي چهارگوش در بالا تزيين گشته ودرمحل اتصال پره با اين قاب، يك قوس سه برگه جايگزين شده است. اين ورودي كوچك و ساده، يادآور ورودي هاي برج هاي اوليه نظير گنبدقابوس ( 397 ق) و برج رادكان نكا (407 ق) است؛ در حالي كه ورودي هاي برج هاي آرامگاهي شناخته شده در زمان هاي بعد ( قرن هاي 6 و 7) با قاب هاي تزييني و نوارهايي كه كتيبه يا تزيينات مورد تاكيد قرار گرفته اند. علاوه بر آن، در سمت جنوب و مقابل ورودي اصلي، دهانه اي  در محدوده ي سه پره باز شده است كه به طور كامل، يكي از اضلاع هشتگانه ي داخلي را دربرمي گيرد. دهانه ي مسدود  محاط گشته است. دهانه ي مزبور با تاقي تيزه دار و كم خيز پوشش گرديده و در فضاي داخلي صندوق، ضريح درون آن جايگزين شده  است.بر روي شبكه ي مذكور، در نماي خارجي، نورگير مستطيل شكلي است كه به فضاي داخل باز مي شودو نماي خارجي آن با يك شبكه ي چوبي پوشش شده است. قرينه ي اين نورگير، در نماي داخلي به صورت تاقچه اي بر روي سر در ورودي اصلي ساخته شده است.

در بخش انتهايي اين قسمت و بر بالاي دريچه ي نورگير، يك نعل درگاه چوبي و بر روي آن، دو رديف آجر چيده شده كه پره هاي نماي خارجي در اين بخش بلافاصله بر روي آن قرار گرفته اند.با بررسي فصل مشترك اين قسمت مسطح با پره هاي نماي خارجي برج كه بر روي آن استقرار يافته، به نظر مي رسد هيچ گونه باربري كه وزن پره ها بر آن وارد مي شود، شبيه آن چه كه در سردر ورودي جنوبي برج علاءالدوله ي ورامين و موارد مشابه ديگر مشاهده مي گردد، در ظاهر مشهود  نيست.ديگر اين كه ارتباط پره ها با اين سطح خود معقول به نظر نمي رسد؛ چرا كه پره ها بدون هيچ گونه واسطه اي مستقيما بر روي اين صفحه وارد شده اند. با مورد نظر قرار دادن  اختلافي كه به طور كلي در سازمان اين بخش مسطح از نظر محوطه ي آجرچيني، نوع آجرها و ملاط ها، شكل قوس به كار گرفته شده و نحوه ي اتصال به بدنه ي اصلي برج مشهود است، مي توان احتمال داد كه كليه ي اين قسمت ها، از الحاقات و تغييرات زمان هاي بعد باشد.از ديگر موارد گفتني در زمينه ي نماي خارجي برج دماوند، آجرچيني نماي خارجي است.تا ارتفاع سه متري ، آجرچيني تزييني با بكار بردن بندهاي عمودي عريض است كه به وسيله ي مهره هاي گچي پر شده اند. از اين ارتفاع به بعد، آجرچيني معمولي متحدالشكلي با بندهاي افقي و عمودي، با عرض مساوي به كار گرفته شده است.

پوشش بنا از نوع گنبد دو پوسته است.گنبدداخلي بر روي نقشه ي هشت وجهي داخلي استقرار يافته و پوشش خارجي در وضعيت فعلي، هرمي و داراي 30 ترك است كه بر روي بخش  استوانه اي انتهخاي برج برپا گشته است. تمامي بخش استوانه اي نماي خارجي برج و سطح گنبد، با كاشي نره ي فيروزه اي پوشش داده شده است. هيئت فعلي گنبد، مربوط به تعميراتي است كه در سه دهه ي قبل بر روي گنبد انجام پذيرفته است.

اين بنا تحت شماره ي 922 به ثبت تاريخي رسيده است( بناهاي آرامگاهي، 303)

شهداي صاحب مزار در صحن:

1)     صادق صديفي، 1347 – 12 بهمن 65 شلمچه

2)     ناصر صديفي، 1340 – 8 بهمن 57

3)     حسين اكبري، 31 مردد 59 كردستان

4)     علي سيدكريمي، 1339 – 29 مهر 59

5)     مهدي نوروزي، 23 مرداد 60 (28 ساله)

6)     حميد رستمي، 36 – 17/6/60   (23 ساله)

7)     رحمت الله اسماعيلي – 17/2/61 (خونين شهر)

8)     جعفر حبيبي – 19 آبان 61 (29 ساله) عين خوش

9)     سيد احمد ميرحسيني، 1331 – 26 آذر 61

10)(يادبود) فضل الله فائزي، 37 – 13 آبان 62 پنج وين عراق

11)مسعود شجاع الدين،  33 – 20 بهمن 66 كامياران

12)حسن بختياري، 47 – 1 بهمن 67 سومار.

ضريح

در جبهه ي جنوبي و داخل بقعه، دو ضريح متداخل به چشم مي خورند كه ضريح داخلي از قدمت بيشتري برخوردار است، و ضريح بيروني متعلق به دوره ي صفوي است.

كتيبه ها

كتيبه هاي آيات قرآني با خط ثلث، و با گچ بري برجسته، و در قاب هاي مستطيل افقي، زير خط گنبد، با آميختگي به رنگ قهوه اي مشاهده مي شود.كتيبه ها شامل 13 آيات  از ابتداي سوره ي فتح مي باشد.

روي در ورودي و ساده ي حياط، به خط ثلث  آمده است:« قال رسول الله انا مدينه العلم و علي بابها، هذا باب الشريف المبارك محمد بن علي بن  احمد سيف في سنة سبع الف من الهجر النبويه عمل استاد عبدالله» [1007 ق].

روي در ورودي اصل امام زاده، خط ثلث چنين خوانده مي شود:« هذا باب  الخيرات عن خواجه غياث الدين خيام بن يوسف خيام».

چهار بيت زير نيز روي لنگه هاي راست و چپ به چشم مي خورد:

در مي كده زمانه تا كي / از باده ي حرص مي شوي مست

در صنعت خويش هم نداري / جز ابله هيچ چيز در دست

در كسب كمال كوش صوفي / في الجمله چو گشت ظاهرت مست

عمرت پي كار صرف كردي / اينك اجلت به عمر پيوست

كتيبه ي ضريح اول: « قال رسول الله صلي الله و عليه و آل و سلم، نية المومن خير من عمله وقف هذا الشجر المبارك اللطيف  جناب توفيق آثاري خواجه محمدبن مغفرت پناه خواجه جلال الدين في سنه سبع و الف من الهجر النبويه» [1007 ق].

كتيبه ي ضريح دوم: آيت الكرسي، صلوات كبيره « نوشتم من دراين منبر نشاني عمل محمدبن حسين لواساني»؛

« فرمانيد كان قبر درويش حسن بن حسين و درويش مصابر دعا مي خواهد»

 

  • آستان مقدس امام زاده شمس الدين محمدف شهر دماوند

مركز شهر دماوند، بلوار فرامه (چريك) ، شرق رودخانه تاررود، وسط خيابان جانبازان؛ يا تقاطع دو نهر تاررود و مشك كيجه؛ يا تقاطع دو بلوار فرامه و امام حسين (ع)

بقعه اي با ديرينه ي 7- 8 قرني كه گنبد مدور و مطلا و مطول و ساقه دار آن ديدگان هر زاير و مسافر وايران گرد و جهان گردي را ازدور خيره مي سازدو دو چنار 350 ساله در جلوي بقعه شاخص و راهنماي زوار مي گردد.

بعد از اقدامات عمراني اهالي به سال 1367، در سال 1383، اداره ي اوقاف با همكاري اداره ي ميراث فرهنگي دماوند، بازسازي كاملي با هزينه ي  90 ميليون تومان به انجام رسانيده اند.

چشم همت برگشاي و ره ببين / پس قدم در ره نه و درگه ببين

براساس كتيبه ي  امام زاده عبدالله ، شمس الدين محمد فرزند نورالله باباجهد است [ و از سلاله ي امام حسن مجتي(ع)].

باباجهد ، خانداني در  دماوند بوده اند كه نسب آن ها به يحيي بن شجاع الدين ابن ابولولو انصاري مي رسد كه به جهت ياري رساندن در تدفين امام زادگان « 7 تن» شهيد، و جهد كردن در كتمان محل دفن امام زادگان شهيد، به باباجهد معروف شده اند:«...بابا! جهت كنيد تا خارجيان آگه نشوند.»

هم اكنون خانواده هايي چون « محمدتقي اولاد» ، « علي نقي اولاد»، علم الهدي، داداش سديف، اولادمرندي، كياماري، دژكام، علمداري از خانواده ي مولانا شمس الدين محمد به شمار مي آيند. (تاريخ دماوند و آثار تاريخي آن، مسعود نصرتي، 251 -253).

نقشه ي بيروني بنا 8 ضلعي است و نقشه ي داخلي با شعاع 16 متر 4 ضلعي است.نقشه مربع داخلي با ايجاد فيل پوش / ترنبه تبديل به 8 ضلعي شده است.بقعه در دو طبقه ي آينه كاري شده احداث شده است و داراي سه در و يك دفتر و يك آبدارخانه مي باشد. سر درد ورودي و كفش كني نيز آينه كاري زيبا و ملوني را داراست.سقف بنا شيرواني است و كف بنا موزاييك جديد.

ضريح موجود مهره – ماسوره ايست ( 240  160  220)با 20 گل برگ و 4 گل دان و 5 بيت از بند اول از 12 بندمعروف محتشم + آيات ابتداي سوره ي هل اتي، كه به سال 85 نصب گرديده است.ضريح پيشين كه هم اكنون به امام زاده فضه خاتون در محله ي روح افزا منتقل گشته ، داراي كتيبه اي زيبا و زنتي  است با قدمتي صفويه اي و تزيينات 8 ضلعي و هندسي و هم نبت كاري.

در داخل ضريح سابق، ضريح ديگري وجودداشته است باچهار رديف كتيبه به خط ثلث كه شامل آيت الكرسي و اسامي دوازده معصوم و تهليل و محمد رسول الله و علي ولي الله مي شده است.

خود غريبي درجهان چون شمس نيست / شمس جان باقيست او را امس نيست

شمس جان كو خارج آمد از اثير / نبودش در ذهن و در خارج نظير

 

  • آستان مقدس فضه خاتون ، شهر دماوند

دماوند، محله ي روح افزا، شمال بيمارستان حضرت زهرا(س) و شرق دبستان هدف

بقعه ي 7 - 8 سده اي اين فرزند زاده ي پيشواي خشم فروبرندگان ( امام موسي كاظم(ع))، در شمال شرقي شهر دماوند، و در 870 متري شمال مسجد جامع شهر، و در محله ي روح افزار واقع گرديده است.

بقعه ي مزبور در سال هاي اخير به وسيله ي مردم و اداره ي اوقاف، مورد مرمت و نوسازي واقع شده است.

برج مقبره اي دايره وار و ازداخل 8 ضلعي ، كه هر ضلع داراي تاق نمايي است.گنبد دوپوش آن از خارج رك و ازداخل عرق چين است.ضريح بقعه چوي و فاقد هر گونه تزييني است.در امام زاده در شمت شرق واقع شده و به اتاق جديدالاحداث (50/6 در 50/6 متر) متصل مي گردد.

بنايي مثلثي شكل با عرصه ي 400 متري و آب نماو سرويس بهداشتي و دو در ورودي است.

زلف خاتون ظفر را اشك چشم او خضاب / رخنه هاي ملك را آب دهان او لحام

 

  • آستان مقدس امام زاده قاسم، شهر دماوند

2 كيلومتري شمال مسجد جامع دماوند، خيابان دشت مزار، روبه روي قبرستان؛ يا تقاطع محله هاي روح افزا و دشت مزار و اوره و درويش

بقعه اي با قدمت 6 -7 قرني كه از خارج مدور و ازداخل 8 ضلعي مي نمايد با گنبدي ده متري  و شيرواني دار و در عرصه اي 2000 متري و داراي دو در ورودي به حياط و يك در به بقعه.

ضريح امام زاده طلايي  - نقره اي ( 190  100  200) است  با 22 گل برگ قهوه اي.

در قبرستان رو به روي امام زاده، مزار يازده شهيد، بمباران موشكي تهران( 26/12/66)  و شانزده شهيد دوران دفاع مقدس آرام گرفته اند:

فاطمه قزويني (26 ساله)، مهدي مقدم (6 ساله)، محمد مقدم( 6 ماهه)، معصومه قزويني ( 35 ساله)، محدثه تواضعي(1 ساله)، نعيمه توضعي (5 ساله)، شهربانو قزويني ( 88 ساله)، ماشاءاله قزويني ( 67 ساله)، اقدس آسايش (65 ساله)، خديجه قزويني (30 ساله)، علي تواضعي ( 7 ساله).

ديگر شهداي مدفون در قبرستان:

محمدرضا قاقي 1/6/47 – 24 دي 65 شلمچه؛

جواد قاسم كاظمي 42 – 65 شلمچه؛

رضا زالي 28 تير 48 – 20 بهمن 64 والفجر 8؛

جعفر خليلي 45 – 11 بهمن 65 كربلاي 5؛

محمود قاسمي 3 دي 42 – 16/5/62 والفجر 3؛

احسان محسن شيخي – 3/2/62 (62 ساله) شرهاني؛

جواد خليلي 10/1/39 – 22 مرداد 62؛

سيد رضا مدني 46 – 12 آبان 62 والفجر 4؛

محمود غلامي – 16 مرداد 61 (22 ساله ) شرق بصره؛

يوسف حدادي – 10/2/61 (27 ساله) خونين شهر؛

علي عسگري – 9/1/61 (22 ساله) فتح المبين؛

ناصر غلامي- 2/1/61 (40 ساله) فتح المبين؛

مجيد / علي ملتي، 41 -  22/1/62 شرهاني؛

اكبر حدادي 39 – 20 آبان 59 آبادان؛

يوسف علي عسكري 36 – 9/12/62  خيبر؛

رضا غلامي 39 – 15 آذر 59 دهلران؛

سعيد غلامي 41 – 2/2/62 سردشت؛

حسين كرداري 446 – 9/12/65؛

محمد هاشم قاسمي 1304 – 17/6/60 (ترور).

بقعه به سال 86 با مساعدت اداره ي اوقاف و خيرين محلي مورد بازسازي قرار گرفته است ولي در بهمن سال 88 نيز بيرون بنا مرمت شده است.

همه بر در نيازش، كه چه در رسد زنازش/ همگي ز سوز و سازش، به سرود عاشقانه

 

  • آستان مقدس امام زاده سه تن، شهر دماوند

شهردماوند، ميدان قدس، محله ي چالكا (680 متر غرب مسجدجامع)، در ميان گلستان/گورستان سعيد

بقعه اي در عرصه اي 800 مترمربع با زيربنايي 60 متري و ساختماني مستطيل شكل (10  6) با جهت شمالي – جنوبي كه شامل  اتاقي مستطيل شكل در جنوب و اتاقي مربع در جنوب مي شود.اتاق شمالي داراي مقبره و ضريح است و اتاق جنوبي مصلاو شبستان محسوب مي شود.گنبد آلومينيومي آن دو پوش است و به شكل پولك ماهي با ارتفاع ده متر و 8 پنجره در گنبدخانه، و كليه ي سطوح جانبي بنا سنگي است و نماي داخلي آن گچ اندود.

ضريح استيل – آهني آن (220  100  185) مطلاست و داراي مشبك هاي مربع و پنجره هاي هلالي و گل ميخ هاي استيلي،  همچنين 22 گل برگ قهوه اي رنگ با اسامي 14 معصوم + دو سوره ي تبت و فلق؛ و قاقد سنگ قبر.

در خصوص صاحب / صاحبان بقعه چنين مي توان گفت كه برخي معتقدند اين امام زاده شيخ ابوسعيد نام دارد و بعضي شمس الدين مي نامند و عده اي خيرالله؛ گروهي نيز نام اين امام زاده را برگرفته از سه تن شيخ به نام هاي خيرالله و شمس الله واسماعيل مي دانند.

بناي تازه تاسيس مستطيلي ، و گنبد مخروطي، از اقدامات اداره ي اوقاف دماوند به شمار مي آيد.

گوشه گيران انتظارجلوه ي خوش مي كنند / برشكن طرف كلاه و برقع از رخ برفكن

مزار شهداي در صحن:

1)     ناصر محمديان ، يكم مهر 29 – 7 مرداد 63؛

2)     برج علي رحيمي، 1347، 6/1/67 والفجر 8، شيخ صالح

مزار شهداي داخل بقعه:

1)     حسن حبيبي، 1342 – 24/1/62 شمال فكه

2)     سعيد/ محمود خليلي ، 10 مرداد 40 – 16 خرداد 63 خرمشهر

 

  • امام زاده سلطان محمد، جيلارد دماوند

2 كيلومتري گيلاوند به دماوند، غرب محله ي جيلارد، قبرستان جديد محله ي جيلارد

بنايي 90 متري با شبستاني 120 متري و اتاقي 19 متري، يك واحد ساختماني مستطيل شكلي را در عرصه ي 23 هكتاري رقم زده است.

گنبد سبزين فام و مخروطي و نوك دار كه با ورق هاي آلومينيومي و پولكي پوشش داده شده است، مميزه ي خاص بنا به شمنار مي آيد.

براي هدايت به بقعه بايد از 34 و 9 و 2 پله ي ديگر گذر كرد تا به اتاق واسط  حرم و شبستان رهنمون گشت.بقعه داراي سه در ورودي مي باشد.غسال خانه در شمال و آب ريزگاه و اتاق سراي داري در جنوب واقع شده اند.

ضريح كه در سال 1383 نصب گرديده است ساده و مطلاست با گل ميخ هاي استيل و سقفي گاهواره اي(230  100  185).

ازاره هاي داخل سنگي است و ديگر ابعاد بقعه گچي و سبزين و مسما به اسامي امامان (ع) و ديوار نوشته هايي با كلام  منظوم.

چون شفاع را تو خواهي فتح باب / از شفاعت كن مرا بهره ياب

شهداي مدفون در شرق بقعه

1)     مصطفي طاهري، 28/2/61 (16 ساله) خرمشهر؛

2)     سيد جواد جوادي، 32 – 18 مرداد 66 سردشت؛

3)     سيد قاسم ميربابايي، 45 – 13 آبان 62 پنج وين عراق؛

4)     سيد حسن ميربابايي، 1345 – 24 مرداد 61 سومار؛

5)     محمد خرمي، 13 ساله، ايلام؛

6)     سيد مصطفي دادصفت، 40 – 13/1/61 عين خوش، فتح المبين؛

7)     مصطفي طهماسبي – 4 خرداد 63 (21 ساله) سومار؛

8)     حسن رهبري، 44 – 18 مهر 66؛

9)     مرتضي نوايي، 2/6/37 – 8 مرداد 62 كوشك ، عمليات رمضان؛

10)سيد مهدي ميربابا، 1/1/38 – 1 مرداد 62؛

11)مهدي بابك، 2/1360 – 21 رمضان 1421 / 27 آذر 79؛

 

  • امام زاده دو برادر / دو برار، مرا (1)

4 كيلومتري جنوب گيلاوند، غرب روستاي مرا، سينه كش ارتفاعات

دو برج مانند مقبره اي در جهت شمال شرق – جنوب غرب، با فاصله ي 6 متري از يكديگر، و هر دو 8 ضلعي و داراي گنبد مخروطي ( رُك) و 6 متري و 2 متر قطر، و با پيشينه ي تيموري / ايلخاني.در اطراف اين دو برج، علاوه بر قبور يا قبرستان محلي و مزار شهداي 12 گانه، سه سنگ قبر تاريخي وجود دارد با تاريخ هايي چون 904 و 910 و 1054.

هر آن كه راز دو عالم ز خط ساغر خواند / رموز جام جم از نقش خاك ره دانست

بقعه ي شرقي.سنگ قبر ( 60  90  210) گچي و فاقد نوشته در وسط بقعه نمايان است.

بقعه با سه پله به بالا و دري چوبي و معمولي و كوچك قابل راه يابي به داخل است.

 بقعه ي غربي. سنگ قبر آن (40  200  220) نيز گچي و فاقد نوشته است و در وسط بقعه واقع است با دري چوبي و ساده و معمولي و يك پله به بالا .

مزاي شهداي واقع در قبرستان جنب سه امام زاده (دو برادر و معصوم زاده):

1)     محمود حاج محمدي، 26 – 31 مرداد 58 كردستان؛

2)     محمدعلي حاج محمدي، 46 – 26 خرداد 66 سومار؛

3)     علي آقا صادقي، 46 – 4/12/65 سومار، كربلاي 7؛

4)     موسي اوسطي، 39 – 6 مرداد 60 آبادان؛

5)     امير ولي عابدي ، 39 – 17 آذر 60 مريوان؛

6)     مجيد ولي عابدي، 42 – 2/1/67 كرخه نور ، فتح المبين؛

7)     قاسم توكلي، 42 – 10/2/61 خرمشهر، بيت المقدس؛

8)     فريدون حاج عابديني، 38 – 4 آذر 61 سومار؛

9)     حسن ابراهيكمي ، 40 – 23/1/62 والفجر؛

10)حسين علي اكبري، 25 – 15 تير 65 مهران ، كربلاي يك؛

11)محمد خاني، 45 – 19/1/66 شلمچه؛

12)علي كوشان، 46 – 5 دي 66 خرمشهر؛

(1) شناسنامه آبادي: 238 خانوار و 815 نفر جمعيت، داراي دبستان و مسجد و ساير اماكن مذهبي و كتابخانه عمومي، برق، آب لوله كشي، و گاز لوله كشي و شوراي اسلامي روستا

 

  • امام زاده معصوم زاده، مرا

4 كيلومتري جنوب گيلاوند، سينه كش ارتفاعات غربي روستاي مرا، 50 متري شمال شرقي امام زاده دو برار.

بنايي 8 ضلعي و خشتي – گلي در گذشته و آجري در حال حاضر، با در ورودي به سمت جنوب شرقي، و سقف شيرواني و كفي موزاييك و دري فلزي و قدمت 2 – 3 سده اي، و فقدان هر چيز ديگري كه درداخل / خارج.

چو من كس را مكن در عشق بيمار / به حق احمد معصوم مختار

[مسما گشتن بقعه / زيارتگاه به نام «...معصوم...» حكايت از نامشخص بودن يا مشخص نشدن نام صاحب بقعه دارد]

 

  • امام زاده فضه خاتون / فضه شيرين، مرا

4 كيلومتري جنوب گيلاوند، غرب باغ هاي اطراف روستاي مرا، غرب قلعه ي مرا، 300 متري جنوب امام زاده دو برار

بنايي متعلق به دوره ي صفوي و در عرصه ي 800 متري و در محيطي 5/18 متري وارتفاع 3 متر، با پلاني دايره اي و گنبدي عرق چين و ديواري سنگ چين شده با سنگ قبري معمولي و كوتاه در وسط.

بنا به گفته ي اهالي: بقعه مربوط به نوادگان امام هفتم است و اين خانم خواهر امام زاده دوبرار. و تا دو هفته ي ديگر پيش مذكور حق ورود به بقعه را نداشتند تا آن كه سنگ سبز مزار مورد سرقت واقع شد.

جدا شد يار شيرينت كنون، تنها نشين اي شمع / كه حكم آسمان اينست، اگر سازي و گر سوزي

 

  • روضه ي متبركه امام زاده بي بي زبيده، خرم ده  (1)

15 كيلومتري جنوب غربي گيلاوند، 11 كيلومتري جنوب شرقي خرم ده، ميان ارتفاعات قره قاج / قره ماز

بنا شامل دو اتاق 9 متري و يك ضريح فلزي و مطلا و كوچك ( 2 در 2)  است كه سقف آن را صخره دربرگرفته است. گرچه قدمت بنا به دوره ي صفوي بازگشت مي كند اما در سال هاي 83 – 84 مساعدت ده ميليون توماني شخصي خير را به خود ديده است و ميراث فرهنگي  نيز با اختصاص 50 ميليون تومان اقدام به محوطه سازي نموده است.عرصه ي فعلي 110 متر مربع مي باشد.

از دامن تو دست ندارند عاشقان / يراهن صبوري ايشان دريده اي

[ واژه ي بي بي / بي وي/ بي بو، واژه اي احترامي/ تكريمي است بامعاني چون: خواهر، خاله، خاتون، پرهيزكار، نيكوكار، بزرگ زاده، سيد، ...]

(1) شناسنامه ي آبادي: 21 خانوار و 80 نفر جمعيت، داراي مساجد و ساير اماكن مذهبي، برق و آب لوله كشي وشوراي اسلامي روستا.


  • بقعه ي متبركه ي امام زاده محمد، شلمبه

جاده ي تهران – فيروزكوه، بعد از گيلاوند و پل شلمبه

بقعه اي 7 – 8 سد ساله، ديده از ديدگان مي ربايد.

بقعه شامل دو قسمت عمده مي باشد: 1) قديمي؛ 2) الحاقي.

بناي قديمي شامل مقبره ايست 8 ضلعي كه 6 ضلع آن تاق نماهايي با قوس جناغي دارد. ضلع غربي مقبره نمازخاه است و ضلع شرقي مستطيل شكل است و ظاهرا چله خانه.

بناي الحاقي شامل اتاقي  L شكلي است كه تمامي ضلع جنوبي و غربي بناي قديمي را دربرگرفته است .با سه دريچه ي ورودي و خروجي.

مجموع زيربنا 9 * 12 مترمربع است با گنبدي مخروطي و 5 متر قد.نماي بيروني سنگ كاري شده است و نماي داخلي آن گچ اندود.

پيرامون بنا و چهار طرف بقعه به قبرستان عمومي شهر گيلاوند تبديل شده است.ضريح فلزي (180  100  175)فعلي در سه سال گذشته جانشين ضريح چوبي و ساده شده استوعرصه ي امام زاده به دو هكتار بالغ مي گردد.

سرويس بهداشتي ( 4 چشمه) و غسال خانه ( 80 متر) و سرايداري ( 100 متر) در غرب صحن و بقعه واقع است.

من ازدست غمت مشكل برم جان / ولي دل را تو آسان بردي از من

مزار شهدا:

1)     عباس علي بوربور، 2/1/42 – 23/1/61 والفجر مقدماتي.

2)     حسين بوربور، 3 آذر 45 – 17/1/79 (جانباز)

3)     وحيد حسين قليان، 10/1/47 – 4 خرداد 65 جزيره ي مجنون

4)     جواد نجفي، 20/2/47 – 11 بهمن 65 شلمچه، كربلاي 5

5)     باقر بابايي، 15 خرداد 49 – 21 دي 65 شلمچه، كربلاي 5

 

  • آستان مقدس امام زاده عبدالله (ع)، آيينه ورزان  (1)

70 كيلومتري شرق تهران، دماوند، سه راهي آب سرد ، دوبرگردان دوم، آينه ورزان (عين ورزان) ، خيابان امام خميني، خيابان امام زاده عبدالله

نقش تاريخ 730 بر روي ضريح چوبي، قدمت ارزش فرهنگي بقعه را مي رساند.درخت 500 ساله، حسينيه هاي اطراف، امكانات پذيرايي زوار، از جمله شاخص هاي اين آستان به شمار مي آيد.بوميان اهل دل بر اين باورند كه حضرت از فرزندان امام صادق(ع) مي باشند.

 ويژگي هاي بنايي:

هسته اي اصلي امام زاده، برجي با نقشه ي هشت گوش از داخل و خارج است.اين بخش از بنا با يك ورودي كم عرض و كوتاه به رواق مستطيل شكلي مرتبط مي گردد.در سمت شمال رواق و در فاصله ي دو متري از برج، سرچشمه ي جوشاني قرار دارد كه راز سطح آب از كف به ميزان 5/1 متر پايين تر است.آب چشمه پس از عبور از زير كف رواق، در گوشه ي جنوب شرقي محوطه، از زيرزمين خارج مي گردد و درداخل حوضچه ي آبي جاري مي شود.در سمت شرق رواق، ايواني با طرح مربع قراردارد كه محل ورود به بناست ، و پوشش آن از ملحقات دوره ي اخير است.ديواره ي برج كه از خارج به صورت ديوار يكپارچه اي جلوه مي كند، ازداخل عبارت از پايه هايي است كه ازمحل تقاطع اضلاع (هشت گوشه) برمي خيزند، و به وسيله ي قوس هاي باربر تيزه دار در ارتفاع به هم مي پيوندند.عامل اتصال دو پايه، سينه ي اسپري است كه با پايه هاي به هم بافته شده اند. طرح هشت ضلعي در اين ارتفاع به وسيله ي 8 رومي باربر اتصالي، به 16 ضلعي و سپس به دايره تبديل مي شود، و پوشش داخلي بنا كه گنبد عرق چيني كم خيزي است كه با توجه به شرايطي اقليمي منطقه، از خيز بلندي برخورداراست. مصالح به كار رفته در ساختمان بقعه، رواق، پي، پايه ها و پوشش ها تماما از سنگ قلوه و لاشه با ملاط گچ، آهك و زاغ  است.عامل اصلي تزيين داخل بنا در ايوان و رواق، اندود گچ سفيد رنگ و ساده اي است.در مورد نماي خارجي بقعه، اين احتمال متصور است كه نماي لاشه ي سنگ و بند گچي، مورد نظر سازنده ي بنا بوده و اندود سفيد رنگ موجود، در يكي ازدوره هاي تغييراتي بنا بدان افزوده شده است.ازاره اي كاشي لاجوردي خشتي و نقش دار باز مينه ي سفيد كه در داخل بقعه وجوددارد، مربوط به تغييرات اواخر دوره ي قاجار است.در داخل رواق نيز كاشي هاي خشتي ساده ي فيروزه اي رنگ، سطح نماي ازاره ها را تزيين مي كند.

در وسط بناي بقعه، ضريح و مرقد امام زاده قراردارد. مرقد داراي 5 ضريح تودرتو بوده است. بر ضريح اولي ، تاريخ 1292 ق؛ بر ضريح دومي، عبارت «وقع اتمام هذا المباركه الضريح الميمونه شهر ربيع الاول و سبع سبعين بعد الف(1077) والهجرة النبويه و علي عليه وحيه و ذبه الدوله و عزت الف الف صلوه و تهيه بانيهاوعاملها و نادرالعصر استادآقاجان ابن استاد ابراهيم دماوند [ي] عمل استاد محمدنجار سقيمي و استاد مصطفي كوراني و ذره بيمقدار ناكسار اين مرحوم استاد امير نجار»؛ و بر ضريح سومي ، عبارت «[...] هو الصناع استاد علي ابن [...] المبرور استاد مظفر نجار دماوندي في شهر ذيقعده الحرام سنه ثلث وعشر الف من الهجره نبويه (1013)» ديده مي شودو بر ضريح چهارمي، كتيبه اي ديده نمي شود.

بر ضريح پنجمي كه به علت قرار گرفتن در زير، به طور كامل قابل خواندن نيست، عبارت « محرم الحرام سه ثلثين و سبعمائه (730 ه ق) [...] محمد ابن سراف» نوشته شده است.

هم اكنون از آن 5 ضريح دو ضريح در موزه ي مسجد جامع تهران نگه داري مي شود و سه ضريح در اختيار ميراث فرهنگي قرار گرفته است.

تاريخ 730 را با توجه به فقدان كتيبه ي تاريخي ساخت بنا ميتوان با تاريخ ساخت بنا مطابقت داد.ويژگي هاي ساختماني بنا نيز چنين تاريخي را تاييد مي كند.رواق متصل به بخش شرقي بعه، دوره ي دوم ساختماني امام زاده را تشكيل مي دهد. تاريخ هاي موجود در دو ضريح دوم و سوم كه هر دو متعلق به قرن يازدهم هجري است، حكايت از مورد توجه بودن بنا در اين قرن مي كند.از اين رو، انتساب تاريخ شكل گيري رواق به اين دوره، صحيح به نظر مي رسد.ايوان جبهه ي شرقي رواق، دوره ي سوم ساختماني بناست. احتمالا احداث ايوان با انجام تغييراتي درداخل بقعه و رواق همراه بوده است. كاشي هاي خشتي لاجوردي در ازاره ايداخل بقعه به همراه ضريح شماره ي يك – متعلق به سال 1292 ق نيز در اين مقطع زماني قابل طرحند. مسجدو حسينيه ي گوشه ي شمال شرقي محوطه، از ساخته هاي سه دهه ي اخيرند كه احتمالا جايگزين عوامل قديمي تر معماري با عملكرد مشابه شده اند.

در خصوص نسب امام زاده نيز با توجه به تاييد شجر نامه ي موجود توسط آيت الله العظمي مرعشي نجفي ، مي توان گفت كه امام زاده عبدالله فرزند بلافصل امام جعفر صادق(ع) و برادر اسماعيل نامي است كه فرقه ي اسماعيليه به امامت وي قائل شده است. و خواهر  ايشان ام فروه نام داشته است.

مساحت عرصه حدود چهار هزار مترمربع مي باشد.

سقاخانه اي به يادبود زنده ياد حاج سيد حسن ميرزايي توسط فرزندش مهندس محمدصادق ميرزايي در سال 1387 ساخته شده است.سقاخانه اي 8 ضلعي  با آجر سه سانتي و كاشي ، و كف سنگ و گنبدي با استيل طلايي ومهره اي بزرگ و نوشته ي « الله» بر سر.

دو طرف غرب  و شمال صحن بقعه را حسينيه اي به شكل L ترتيب داده اند با دو طول 19 متر و دو عرض 5 متر و دو در ورودي ، با نام حسينيه ي محله ي پايين. آب ريزگاه  ده چشمه اي در غرب صحن تدارك ديده شده است + انباري در حال ساخت واقع در شمال بقعه / صحن.

ضريح ( 240  130  180) كه در سال 84 نصب گرديده است طلايي و نقره اي و مهره ماسوره اي است با 16 گل برگ مسما به اسماءالله و 4 گل دان طلايي در چهار زاويه و پنج بيت نخست از بند اول از 12 بند معروف محتشم كاشاني + آياتي از سوره ي هل اتي / دهر / انسان.

رنج ما را كهتوان برد به يك گوشه چشم / شرط انصاف نباشد كه مداوا نكني

(1) شناسنامه ي آبادي: 247 خانوار و 1074 نفر جمعيت، داراي دبستان و مسجد، برق و آب لوله كشي و شركت تعاوني روستايي و شوراي اسلامي روستا


  •  آستان مبارك امام زاده سيد محمد گت مير / ميرمطهر (ع)، آب سرد

شهر آب سرد، بلوار امام خميني ، خيابان امام حسين، كوچه ي توحيد( محله ي قلعه كهنه)، مزار شهدا

بقعه اي با قدمت شش سده، و با گنبدي تخم مرغي ملجاو زيارتگاه اهل دل مي باشد. كشف سردابه ي آن به سال 1381 توسط ميراث فرهنگي قابل توجه است.

« گت مير، ميربزرگ» نام خاندان بزرگ و محترم در مازندران است كه نسبت ايشان به غين بن زيد بن امام زين العابدين مي رسد.

اكمل و جنيد و قوام الدوين و قطب الدين و زيد، در ولايت مازندران ، و برخي در دماوند توطن يافته اند.

مساحت بقعه به 1000 مترمربع بالغ مي گردد، مصالح بنا از سنگ و چوب است، گنبد اجري آن 7 متر قد و 4 متر قطر دارد، و ضريح آن چوبي است.بناي آرامگاه متعلق به عصر صفوي است، و اعتماد السلطنه در مطلع الشمس ( ص 9 و 10) بدان اشارت كرده است.

فرم و طرح بنا مستطيلي و چليپايي شكل است و روي نقطه اي تقريبا مرتفع و محوطه اي باز و درميان قبور، و از مصالح آجر و ملاط گچي، با 4 صفه و چهار نورگير مشبك آجري در چهار جهت و گچ بري هاي زيباو ملون.

گنبد دو پوسته است.گنبد بيروني روي گردن بلند و به صورت رگ چين تا نوك گنبد است كه با محوطه ي زير گنبد مماس است.گنبدداخلي راابتدا با ترنبه يا با اتاق گوشواره اي مقرنسي به هشت ضلعي تبديل كرده، سپس با 12 پا باريكو 12 شاپرك آن را به 24 ترك تبديل كرده اند، في الواقع گنبد داخلي به صورت 23 تركي با آجرچيني از روي شاپرك هاي برخاسته و در زير گنبد به يكديگر پيوسته اند.

درگاه ورودي در جنوب شرقي لحاظ شده است. تاق نماها به عرض 153 و طول 5 متر و عمق 10 سانتي متر احداث شده اند.كف بنا پايين تر از سطح بيرون است.1300 سانتي متر ازاره ي بناست.در ديوار صفه ها تاقچه هايي قرينه ي هم به وجود آورده اند. ضريح متعلق به دوره ي اخير است.مرقد كه با كاشي هاي الوان كثيرالاضلاع و 6 ضلعي پوشيده شده بود آسيب ها ديده است.روي مرقد كتيبه هايي روي كاشي به خط ثلث سفيد روي زمينه ي آبي وجود داشته است كه مع الاسف از بين رفته اند.

در كتيبه ي بخش مياني بنا «عمل عزيزالله نوايي 1278 » به چشم مي خورد و دركتيبه هاي ديگر تاريخ هاي 1316 و 1358.

قبور سادات و خوانين در اطراف قبر سيد گت مير به چشم مي آيد.

شاهدي از لطف و پاكي ، رشك آب زندگي  / دلبري در حسن و خوبي، غرت ماه تمام

مزار شهدا در امام زاده:

1)     محمد عسجدي، 46 – 23 مهر 86 كربلاي 5؛

2)     قاسم انصاري، 5/1/45 – 23/12/63 شرق دجله؛ خاك سپاري 17/6/77؛

3)     نادر علي پور، 36 – 17 بهمن 66 جزيره ي مجنون؛

4)     محمد علي شرف الدين، 47 – 13 بهمن 65 شلمچه؛

5)     صدرالله شرف الديني ، 35 – 10/2/61 نورد اهواز؛

6)     قربان علي بني قنبري ، 36 – 10/2/61 نورد اهواز؛

7)     علي اكبر عزتي، 42 – 2/1/61 فتح المبين ، دشت عباس؛

8)     سيد سالار حسيني ؛ 12/2/46 – 12/12/62 خيبر، جزيره مجنون؛

9)     رسول بوربوري ، 45 – 27 بهمن 64 فاو؛ والفجر 8؛ رجهت 15 مهر 76؛

10) محمد گل بازي، 41330 – 11 بهمن 65 شملچه.

 

  •  بارگاه متبركه ي امام زاده قاسم، آب سرد ( تاسكين)

شهر آب سرد، مرانك ، تاسكين، خيابان امام زاده قاسم، غرب مسجد امام حسين بنايي كهدر سال 978 وقف گرديده است هم اينك داراي 500 متر عرصه مي باشد با گنبدي مخروطي و 9 متري و مصالحي چون سنگ و چوب و اجر.اساس تاسيس بنا به سده هاي 6 و  7 برمي گردد.

شبستان يا بناي الحاقي حدود 20 مترمربع است و ضلع شرقي آن داراي پنجره گونه ها و جاي شمع روشن كردن مي باشد.

ضريح چوبي و پنجره اي و بزرگ (135    90  190) روي سنگ قبر گچي و بدون نوشته واقع شده است.

شجره ي احتمالي حضرت قاسم بن حسين بن زيد بن علي بن يحيي بن زيد «شهيد» بن امام زين العابدين (ع)

(منتقلة الطالبيه، 163 ؛ بدايع الانساب ، 47)

عفو كن دون همتي هاي مرا / محو كن بي حرمتي هاي مرا

يك نظر سوي دل پر خونم آر / از ميان اين همه بيرونم آر

 

  •  مرقد مطهر معلم طاهر، آب سرد (اهران)  (1)

5/1 كيلومتري آب سرد، انتهاي جنوب غرب ي روستاي اهران، جنوب مسجد امام زاده

بقعه اي كه شرق آ ن كوچه، شمال آن مسجد، غرب آن مدرسه واقع شده است و در جنوب حياط و غرب بقعه كتابخانه و در شرق بنا آشپزخانه داير گرديده است.

برج مقبره مربع شكل است. در زير سقف با ايجاد چهار گوشواره، بنا به هشت ضلعي تبديل شده و روي آن، گنبد داخلي با تركيب عرق چين احداث شده است.در بدنه ي پايين گنبد و حد فاصل ميان گوشواره ها، رسمي بندي هاي زيبايي تعبيه شده است كه موجب جلوه ي جمالي بنا گرديده.

 گنبد بيروني بنا از نوع رُك و چند ضلعي بوده و مصالح آن همچون بدنه ي اصلي با سنگ لاشه و ملاط گچ مي باشد.

در ورودي امام زاده در منتهي اليه شرقي ايوان با چهار پله و كف بنا مرتبط مي شود.

امام زاده داراي دو قبر و دو صندوق چوبي در دو قسمت شمالي و جنوبي است. ضريح جنوبي (65   55   160 س) اشكال هندسي و گياهي و منبت كاري زيبايي دارد.با اين كتيبه ؛ « هذا العمارت مبارك صندوق سيد سادات شهادت العبد محمد امام زاده معطم الطاهر ابن زين العابدين ...»

صندوق چوبي بزرگ تر و مشبكي داراي كتيبه اي به خط ثلث است: « قال رسول الله صلي اللع عليه و آل و سلم فيه المومن من خير وصل عمله و بني الله وقف هذا المحجر الشريف المبارك سيد عاليجناب السيد راسلت كل گلشن ولايت ... امير جلال الدين شاهمير وقفه الله تعالي ظل في ظليل والده الجليل و معز اميرحسيني ا... مد ظله ابداً في شهر جمادي الاول سنة سبعة عشرو الف [1017] العمل حامل صدرالدين نجار.اللهم صل علي نبي و وصي البتول و السبطين العباد و الباقر الصادق و التقي و النقي العسكري صاحب الزمان صلوة الله و سلامه عليه و عليهم اجمعين.»

ضريح چوبي مشابه ضريح چوبي قبر جنوبي در قسمت شمالي قراردارد كه داراي تزيينات منبت كاري با اشكال گياهي و هندسي بشكوهي است.

بنا به آن چه كه مشهور و مكتوب است: قبر جنوبي متعلق به امام زاده معطم طاهر است و قبر شمالي متعلق به « سيد محمد اسماعيل تعنه» كه از عالمان دين و معلم مكتب خانه ي كنار بقعه بوده است كه پس از شهادت وي به سال 680 در ماه رجب، در كنار امام زاده به خاك سپرده شده است.

براساس دست نوشته ي موجود شجره ي منتسب از اين قرار است: « معطم طاهر بن عبدالله طاهر بن محمد بن حسن بن حسين بن عيسي بن يحيي حسين ذالاد معا بن زيد الشهيد ابن امام علي بن الحسين»

بنا كه به سال 670 ق احداث گرديده است معمار كلي آن سيد حسين بن حسن كلوايي بوده است.

يك لحظه به اخلاص بيا بر در ما / گر كام تو بر نيايد گِله كن

مزار شهدا در صحن امام زاده:

1)     امير شعباني، 5 مرداد 41 – 15 مهر 62؛

2)     هاشم ايازي، 45 – 17 مهر 62 بوكان؛

3)     يوسف شاكري چهارداداري، يكم بهمن 42 – 10 بهمن 63 جزيره مجنون؛

4)     حسين نيام ، 2 مرداد 47 – 27/6/66 سومار؛

(1) شناسنامه ي آبادي: 113 خانوار و 467 نفر جمعيت، داراي دبستان و مسجدو كتابخانه ي عمومي و برق و آب لوله كشي و شركت تعاوني روستايي و شوراي اسلامي روستا.

 

  •  امامزاده پنج تن ، آب سرد (بيدك)  (1)

آب سرد، 300 متري شمال شرق روستاي وادان، حد واسط ميان جاده ي آسفالته ي آب سرد به كيلان، خيابان امام زاده پنج تن ، طرفين تپه ماهوري شمالي – جنوبي، روستاي بيدك، بالاي تپه ماهور مركز روستا، مركز گورستان فعلي روستا

بنايي خشتي – گلي و فروريخته و مستطيل شكل كه پيشينه ي صفوي دارد با بقاياي قجري.بناي 60 متري فعلي به سال 1382 توسط ميراث فرهنگي و خيرين و اداره ي اوقاف احداث گرديده است.

گنبد طلايي و فلزي و جديد ( 3  3   3) آن ازدور چشم انداز زيبايي را پديد آورده است.

ضريح (74  220    220) فلزي و نرده اي و ساده و مطلاست.

اسامي امامزادگان : عون، طاهر، جعفر، يونس، طيب از نوادگان سلاله ي امام موسي كاظم (ع).

يا رب به نسل طاهر اولاد فاطمه / يا رب به خون پاك شهيدان كربلا...!

(1) شناسنامه آبادي: 123 خانوار و 438 نفر جمعيت، داراي دبستان و مسجد و كتابخانه ي عمومي، برق و آب لوله كشي و شركت تعاوني روستايي و شوراي اسلامي روستا.


  •  امامزاده زين العابدين ، آب سرد (زان)

شرق روستاي زان، در امتداد امام زاده محمد، دردامنه ي ارتفاعات شرقي روستا و بر بالاي يكي از يال هاي كشيده ي كوه به طرف مغرب، در ميان قبرستان قديمي

بنايي از سنگ و ملات گلي، با اتاقي اصلي وايواني در جنوب و اتاق كوچكي در ضلع غربي (انباري)، و ستون مستطيل شكلي و خشتي در جلوي ايوان، و درب ورودي در سمت غربي، با معجري چوبي و مشبك و گره چنيني و نقوش ستاره هاي چهار پر و هشت پر و گُل ميخ هاي كوچك فلزي و شيشه هاي رنگي و زيبا ( 175    170    260) كه در حال اضمحلال است.

نماي خارجي امامزاده با ملات كاه گلي است و نماي داخلي با گچ، اندود شده است و بر بدنه هاي ايوان جنوبي بنا، قاب هاي گچي مشاهده مي شود.سال احداث و وقف 1015؛ واقف: درويش غلام علي؛ مساحت عرصه: 2000 مترمربع.

توجه: طرح جامع بقعه در تاريخ دوم ارديبهشت سال 87 به تصويب شوراي فني سازمان رسيده است كه اميد مي رود هر چه زودتر چشم عاشقان آل الله به جلال و جمال جديد بقعه روشن گردد.

آرام و خواب خلق جهان را سبب تويي / «زان» شد كنار ديده و دل تكيه گاه تويي

 

  •  امام زاده محمد، آب سرد (زان)   (1)

1)     آب سرد، گل دشت، روستاي زان، دو راهي روستاي زان به طرف مخابرات، بعد از مخابرات، قبرستان / بهشت فاطمه؛

2)     4 كيلومتري شرقي آب سرد، 8350 متري جنوب آينه ورزان، جنوب شرقي روستاي زان، 270 متري امام زاده زين العابدين، 1320 متري قلعه ي سي كوتي ( جنوب)، قبرستان / بهشت فاطمه.

بقعه اي 60 متري و شامل سه اتاق تو در توي شرقي – غربي كه اتاق مياني مزار امام زاده است و اتاق غربي مدفن مادر امام زاده و اتاق شرقي ايوان امامزاده بوده است كه بعد از مرمت به كفش كني تبديل شده است.

در حال حاضر ضريحي آهني با پنجره هاي كوچك و لوزي شكل و سقفي هلالي (175   170  260) مستقر گشته است كه در گذشته روي قبر، معجري آلومينيومي و طلايي رنگ قرار داشته است.

دو مناره ي سنگي با ماذنه هاي فلزي و مطلا و با طول ده متر و به فاصله ي سه متر از يكديگر، از كف زمين تا به بالا مستقر گشته است، در جنوب بقعه.

در جنوب مناره ها قبرستان، غسال خانه واقع شده است.

مزار شهداي در قبرستان:

1)     حسن اسماعيلي، 1344 – 12/12/62 ، رجعت 25 بهمن 75؛

2)     شعبان محمدي، 30 دي 42 – 23 تير 61 شلمچه، عمليات رمضان؛

3)     امير ناصري، 38 – 8/1/61؛

4)     رضا عنصري، 1351 – 11/12/71؛

5)     مظاهر رفيعي، 7/6/42 – 28/2/81 (جانباز شهيد).

 (1) شناسنامه ي آبادي: 130 خانوار و 396 نفر جمعيت، داراي دبستان و مسجد، برق و آب لوله كشي و شركت تعاوني روستايي و شوراي اسلامي روستا.

 

  •  بقعه ي متبركه ي امام زاده زين العابدين بن عقيل ، كيلان (كوهان)

4 كيلومتري جنوب آب سرد و كيلان، رو به روي حسينيه ي انصارالحسين كيلان، خيابان شهيد احمد عظيمي

بناي امامزاده متشكل از يك بقعه ي اصلي 8 ضلعي در غرب و اتاقي جديد الاحداث در شرق مي باشد.گنبد شيرواني دار آن دو پوش است كه ازداخل به صورت تاق گهواره اي و از خارج به شيوه ي مخروطي بنا شده است.اين همه در عرصه ي 4000 متري واقع گرديده.ضريح بقعه فلزي ساخته شدهاست.

بنا به نسخه اي خطي :« زين العابدين بن عقيل بن هادي بن امام زين العابدين (ع) را درولايت دماوند در موضع كوهان شهيد كردند.»

و بنا به گفته ي متولي – كه چندين جد وي خادم امام زاده بوده اند - : مالك اين زمين ها شاه زاده خانمي بوده است كه حاضر به وقف ملك خود نمي شده است تا آن كه به بدن پاك و سالم امام زاده برخورد مي كنند با خوني تازه، پس از آن معاينه، شاهزاده ي مزبور يك هكتار زمين اطراف را وقف مي نمايند.

بنا حدود پنج دهه پيش با پيش قديمي حاج عباس و آداني و استادي زين العادين نوايي – فرزند عزيزالله نوايي – مورد بازسازي قرار گرفته است.در بازسازي، به مانند برج هاي آرامگاهي هشت ضلعي امام زاده عبدالله اهران، و امام زاده قاسم گل خندان ، و امام زاده عبدالله آينه ورزان تقليد شده است.

بنايي هشت ضلعي با گنبد هشت ترك و مصالح بومي چون لاشه سنگ و گچ و آهك و زاغ، و بدور از آرايه و زينت. بازسازي بعدي پوشش حلبي گنبد و روكش سيمان اضلاح آن بوده است در سال 1374.در همان سال و درضلع شرقي ، نمازخانه اي مستطيل شكل ملحق شده است.نمازخانه اي كه تنها راه ورودي به بقعه گرديده.نمازخانه اي مستطيل شكل و شمالي – جنوبي و دربي در شرف و ازاره ها و كف مرمرين، و دريچه اي نورگير در زيرتاق قوس تاقچه.

براي ايجاد گنبد داخلي ، طرح هشت ضلعي داخل را با 8 رومي باربر اتصالي، تبديل به 16 ضلعي و سپس داير شده و آن گاه گنبد عرق چين كم خيز روي آن به وجود آورده اند.

ضريح جديد داراي كتيبه هايي است كه دور تا دور تكرار شده است: بسم الله الرحمن الرحيم ، لااله الا الله، محمد رسول الله، علي ولي الله، يا زهرا.

عقل، دفترها كند يكسر سياه / عقل عقل افاق دارد پر زماه

شهداي صاحب مزار در صحن امامزاده :

1)     احمد عظيمي، 1334 – 23 تير 61 شلمچه؛

2)     ناصر حسن خاني، 47 – 7/6/66 پاوه؛

3)     حسين فاتحي، 43 – 10/5/66  ميمك؛

4)     اصغر مرشدي ، 41 – 10/2/61 خونين شهر؛

5)     علي فاتحي، 38 – 19 دي 61؛

6)     جهان معصومي، 39 – 8 تير 62 سومار؛

7)     حسين كمال چوله – 25 مهر 59 (36 ساله)؛

8)     علي تيموري، 48 – 30 بهمن 64 فاو (عراق)؛

9)     رضا نيك نژاد ، 44 – 27/12/64اروند رود؛

10)حسين محبي، 30 – 7/1/67 مريوان؛

11)خيرالله قلي واداني، 21 – 4/12/67.

 

  •  زيارتگاه بي بي خديجه، كيلان ( كوهان)

200 متري شرق امامزاده زين العادين، 100 متري شمال قلعه، قديمي روستا و حد فاصل ميان آن ها، شرق خيابان و جنوب شرق حسينيه ي انصارالحسين كوهان

بنايي رو به ويراني، از خارج مستطيلي شكل و از داخل بيضي، در ورودي آن در ضلع شرقي و سه پنجره درديوارها و فقدان هر گونه تزيين و آذيني با يكصد و پنجاه سال قدمت.

بنا به «تذكره بغراجاني» ، « بي بي خديجه» نامي از سلسله ي مشايخ اويسيه ي قرن 10 و 11 بوده است كه به اسرار الاهي كاشف و در شفاعت كنندگي و لطف به خلق كوشا بوده است.وي در بدو تولد جمله ي «اذا تحيرتم في الامور فاستعينوا من اهل القبور» را بر زبان جاري ساخت و تا سيزده سالگي شب و روز را در رويت اهل گورستان ، در گورستان، سپري ساخت.

ما خدمت  تو را كه به جانش خريده ايم / بهر سعادت دو جهاني گزيده ايم

 

  •  بقعه ي متبركه ي امام زاده عيسي (ع) ، زيارت (بالا) (1)

13 كيلومتري جاده ي آب سردبه ايوانكي، 5/2 كيلومتري شمال شرق، روستاي زيارت (فاصله ي 2870 متري روستاي لومان و 3700 متري جنوب زان و 2380 متري دزدآباد) ، ميدان سيدالشهدا

روستايي آبادو پررونق و پرمعنويت، كه اين همه از بركات همان امامزاده عظيم الشان مي باشد.

بناي امام زاده كه به دوره ي  صفويه مي رسد، شامل دو اتاق بزرگ است و ضريح چوبي و مشبك آن برداشته شده و به جاي  آن معجر فلزي نصب گرديده است.شمال بقعه را حسينيه و مسجدو شرق و جنوب بنا را حياط سد متري به خود اختصاص داده است و داراي دو در ورودي به حياط است.

 نماي داخلي (5  5   5) امام زاده، تركيب اصيل خود را حفظ كرده است اما بقيه ي جوانب كاملا نوسازي شده است خاصه نماي بيروني.

نماي بيروني. حد فاصل دو اتاق ياد شده ، در چوبي و قديمي مستقر است كه قدمتي يك سد ساله دارد.سقف بقعه و اتاق مجاور با تيرهاي چوبي و قطعات كوچك چوبي و تخته هايي ازآيات واذكار و ادعيه به خط نستعليق نوشته شده و با گل پوشيده شده است.

.. آبي به روزنامه ي اعمال ما فشان / باشد توان سترد حروف گناه از او

گنبد و دو مناره ي مطلا و فلزي در سال 87 نصب گرديده است. مناره ها حدود 6 متر است با دو ماذنه مانند پنجره اي و گنبدي با شعاع سه متر و ارتفاع 5 متر.

ضريح فلزي و مهره – ماسوراي شكل (220   145   220) با سي گل برگ قهوه اي رنگ و مسما به چهارده معصوم (ع) و نوشته اي در كمربندي با سوره هاي حمدو ناس، قبري كوتاه و كوچك و معمولي را دربرگرفته است.

شجره منسوب درداخل بقعه: عيسي بن زيد بن حسين بن عيسي بن زيد بن علي بن الحسين / زين العابدين (ع).

در تيرچوبي سقف اتاق جانبي بقعه ( شبستان) ، سوره ي همزه با جوهر مشكي نوشته شده است.

-         ستون مياني همان اتاق توسط حفاران مورد آسيب واقع شده است.

-         مزار شهيد اسماعيل كاشاني ( 44 – 22/12/63 شرق دجله) در صحن امام زاده مورد زيارت قرار مي گيرد.

(1)شناسنامه ي آبادي: 45 خانوارو 97 نفر جمعيت، داراي مسجد و برق و آب لوله كشي


  •  آستان متبركه ي امام زادگان سيد فخرالدين وسيد جلال الدين ، كيلان (ساران)

13 كيلومتري جنوب آب سرد و كيلان، 12300 متري بقعه ي گت مير، 4550 متري مسجد جامع كيلان( 25 كيلومتري ايوانكي)، بلوار آيت الله محمدباقر ساراني، خيابان شهيد اميرحسيني، محله ي رودخانه ، رو به روي مسجد صاحب الزمان

اسماعيل منقذي جد ملوك ري بوده است و از فرزندان او كه مالك ري گرديد فخر الدين است.

شجره: فخرالدين حسن بن علاء الدين مرتضي بن فخر الدين حسن بن جمال الدين محمد بن حسن بن ابي زيد بن ابوزيد علي هادي ( به ورامين) ابن علي كياكي طبري (به ورامين) بن عبدالله بن علي بن ابراهيم بن اسماعيل منقذي بن جعفر بن عبدالله بن حسين الاصغر بن امام سجاد(ع).

در اوراق زندگي اين بزرگوار آمده است: فخرالدين حسن كه به توصيه ي خواجه نصيرالدين توسي نفوذي ، در دربار آباقاخان بن هولاكوي مغول بود و نزد شاهزاده ارغون ، مقامي شامخ يافته بود، از اين موقعيت خاصه در زماني كه ارغون با كشتن عمويش (نيكوبن هولاكو) به جاي آباقاخان ( - 680) به سلطنت مي رسد – استفاده مي كندو در اعاده ي املاك غصب شده ي جدش (قاضي شرف الدين ابراهيم / قاضي القضات فارس)، و عمويش (قاضي شرف الدين ابراهيم الثاني ) ، و پدرش (علاءالدين مرتضي) در فارس، اقدام مي نمايد ( عمدة الطالب في نسب آل ابيطالب، 317؛ خلاصة المقال في احوال ائمة و الال ، 422).

دولت عشق بين كه چون از سر فقر و افتخار / گوشه ي تاج سلطنت مي شكند گداي تو

اين امامزادگان برادرزاده بوده اندو نسبشان به امام زين العابدين (ع) مي رسد.بقعه، پيشينه اي شش صد ساله دارد وهشت ضلعي است و داراي گنبد مخروطي و 10 متري با قطر 6 و در مساحت 150 مترمربع.

داخل بقعه ده ضلعي است با يك پنجره ي مشبك و راهروي الحاق و تاقچه هاو تاق نما و اتاق الحاقي و دري فلزي و جديد.

دو سنگ قبر گچي و موازي هم (70   80   175) در وسط بقعه قراريافته است.

در اطراف امام زاده، سنگ قبرهاي كهن سال و مشكي رنگ و ماده تاريخ داري موجود است كه يكي از آنها داراي ماده تاريخ 1109  است:

از روز من بخت سياه  -  روز اين تيره و تاريك چو شام ديجور

در بهاران نشدي سبز نهادي كه شد   -  آخر از صرصر بي داد خزان آن رنجور

چشم عبرت بگشا و در نگر و فاش ببين  -  نه ز جم جام بماند و نه تاج از فغفور

ديدي اول كه تو با گور چه كردي بهرام  -  نشنيدي كه به بهرام چه كرد آخر گور

سعي كن سعي كه در دفتر كتاب عمل تو  -  نام نامي تو گردد به سعادت مسطور

به عمل صرف كن اين عمر عزيزي كه تراست -  كان عمل فيض رساند به تو در روز نشور

تا ز اسباب جهان قطع تعلق نكني -  همچو موسي ننمايند رهت جانب طور

رسم و دستور جهان قطع تعلق نكني -  همچو موسي ننمايند رهت جانب طور

رسم و دستور جهان است گذشتن از وي -  گرچه سلطاني و ور مملكتي را دستور

اي دل غم زده ديدي تو كه قاسم سلطان -  رفت در سايه ي الطاف خداوند غفور

آن كه در فن شجاعت به جهان بد معروف -  وان كه در جودو سخا بود به گيتي مذكور

آن كه بودي نظرش جانب گلزار بهشت – وان كه بودي همه دل لطف الهش منظور

منزلش بود به وسعتگه فردوس برين – هم دمش باد الاهي همه حور مقصور

......................................كرد سوال  -  از دبير خرد آن كوست به دانش مشهور

 

  •  بقعه ي متبركه ي امام زاده برهان الدين (ع) ، ويرانه

امتداد مسير دماوند به آب سرد و كوهان و كيلان و ساران و دو آب و ايوانكي، 14 كيلومتر پس از سارانف 5 كيلومتري جاده، روستاي ويرانه (ورونه)، مركز روستا

مجموعه بناهاي امام زاده شامل برج مقبره اي و هشت ضلعي مي باشد كه در ضلعي غربي آن در ورودي دارد كه به يك دالان وصل شده و از دالان به حياطي در غرب متصل مي شود.در وسط حياط درخت چنار كهن سالي وجود دارد با 350 سال قدمت.

مصالح هسته اي اصلي بقعه و اتاق ها و رواق ها و ديوار گرداگرد حياط با خشت احداث شده اند ولي تركيب بيروني آن پوشش آجري پيدا كرده.تاق و پنجره ها و رواق هاي در گاه هاي ورودي اصلي بنا داراي قوس جناغي و تاق نماهاي زيبايي مي باشد.نماي خارجي بخش هاي قديمي با كاه گل قرمز و نماي داخلي برخي از قسمت ها با گچ و سيمان و رنگ سبز كار شده است و گنبد رك و 8 ضلعي آن پوشش اندود سيماني شده.

معجر چوبي بزرگ با ابعاد حدود 2 مترمربعف مشبك و گره چيني دار، داراي كتيبه ايست با تاريخ 1323 ق. بدنه ي معجر به فضاهاي مربع شكل يكسان تقسيم شده و در داخل مربع ها، نقوش هشت ضلعي زيبايي از طريق گره چيني چوبي ساخته شده است.

بناي امام زاده مربوط به دوري تيموري – صفوي است و سلاله ي امام زاده متعلق به امام موسي الكاظم (ع) بنا به باور اهالي و معتمدين محلي..

برهان ملك الدين كه ز دست وزارتش / ايام كان يمين شد و دريا يسار هم

 

  •  امام زاده خوشنام، تنگه ي بولان / تنگه (1)

در منطقه ي جغرافيايي سمنان، 12400 متري غرب روستاي تنگه بولان، 20 كيلومتري كارخانه گچ ساران ايوانكي و در ارتفاعات شمالي آن، جنوب ارتفاعات قره آقاج، 69200 متري جنوب امام زاده زبيده خاتون دماوند، 11300 متري جنوب روستاي خرم ده

منطقه اي سرسبز و پر چشمه، كه تا 12 كيلومتري آن هيچ گونه شواهد و قراين زيستي به چشم نمي آيد.بنايي با قدمت دوره ي تيموري به چشم مي آيد كه به سال 1367 توسط اوقاف گرمسار و هيئت امنا مورد مرمت قرار گرفته است و مشهور به امام زاده خوشنام مي باشد؛ و مالكين و زارعين منطقه نام خود را منسوب به اين امام زاده ساخته اند.

امام زاده شامل برج مقبره اي 8 ضلعي ( و ازداخل دايره اي) است كه در كوچك آن در ضلع جنوب واقع شده است.

نكرده جُرم مرا عفو كن به لطف عميم / كه خوش نماست خطاي نكرده بخشيدن

لازم به يادآوريست كه بقعه اي نيز در لَزوم فيروزكوه به نام « بي بي خوشنام»  معروف است.

(1) شناسنامه ي آبادي: 26 خانوار و 153 نفر جمعيت، داراي دبستان و مسجد و برق و آب لوله كشي و شوراي اسلامي روستا.


  •  مراقد مطهر امامزادگان صدرالدين و بي بي خاتون (ع)، مومَج  (1)

50 كيلومتري شمال شرق دماوند، 15 كيلومتري جاده اي تهران – فيروزكوه.

بزرگ ترين روستاي منطقه يعني روستاي مومج، افتخار انتساب به اين دو امامزاده راداراست: 15 كيلومتري تهران – فيروزكوه، منشعب از پل دلي چاي ، منتهي به درياچه تار.

صاحبان اين دو بقعه – كه گفته مي شود دو خواهر و برادر هستند حدود 3 متر از هم فاصله دارندو هر كدام گنبدي دو پوش و رك (از خارج) دارند كه البته پلان بقعه امام زاده صدرالدين 8 ضلعي است و امام زاده بي بي خاتون 6 ضلعي.

قبرستان روستا و درخت چنار كهن سال در جوار و مزار دو شهيد از شاخصه هاي اين دو بقعه به چشم مي آيند.

مساحت بقعه 100 مترمربع است و ضريح آن چوبي.

... به ما خود معرفت ده تا توانيم / سمند از لطف و قهر آن سو برانيم

به كوي عشق خوش منزل گزينيم / در آن رضوان، گل تسليم چينيم

 (1) شناسنامه ي آبادي: 80 خانوار و 242 نفر جمعيت، داراي دبستان و مسجد و برق و آب لوله كشي و شوراي اسلامي روستا.


  •  امام زاده / شاه زاده حسين و ... هوير  (1)

55  كيلومتري شرق دماوند، فاصله ي 20 كيلومتري مسير پل دلي چاي – مومج – هوير، درياچه ي تار، و منشعب از جاده ي تهران - فيروزكوه

در ضلع جنوبي روستا 3 بقعه ي پيوسته به يكديگر وجود دارد كه گفته مي شود يكي از آن ها متعلق به شاهزاده حسين و دو بقعه ي ديگر متعلق به دو خانم است.

بناي مقبره ي شاهزاده حسين 8 ضلعي بوده و در هر ضلع آن تاق نمايي احداث كرده اند ( ق 7 و8).پلان دو امام زاده ي آن دايره اي شكل بوده و در يكي از آن ها چهار تاق نما و در ديگري سه تاق نما وجوددارد.گنبد هر سه بنابه صورت مخروطي و دو پوش و 8 متري مي باشد.

اين بقعه ي متبركه در تاريخ 10 خرداد 82 با شماره 8682 به ثبت آثار ملي رسيده است، و مزار دو شهيد از شاخصه هاي اين دو بقعه به شمار مي آيد.

تا بر حسين عقل سليم اقتدا كنيم / عصيان ما به خامس آل عبا ببخش

(1) شناسنامه ي آبادي: 61 خانوار و 190 نفر جمعيت، داراي دبستان و مسجد و برق و آب لوله كشي و شوراي اسلامي روستا.

محله صعود به قله هاي دوبرار(4250 م) و سوزچال (4150 م) و انگمار (4150 م) و زرين كوه(3850 م) و روستاي هوير مي باشد.


  •  امام زاده هود، مغانك (1)

حد فاصل روستاهاي جابان و سرخ ده و گرماب سرد، شرق رودخانه ي فصلي مغانك، 400 متري قلعه / خانه، 450 متري غرب روستا و رودخانه ي مغانك، قبرستان 420 متري در شمال روستاي مغانك، درخت زبان گنجشك (ون) سابق

درخت زبان گنجشك (ون) تنومندي بوده است كه حدود 150 سال عمر كرده بوده است و اهالي و بومي هاي محلي به نقل متواتر و روياهاي صالحه بدين باور رسيده اند كه امام زاده اي در زير آن درخت دفن مي باشد كه البته بر اثر سيل رخت از ميان بربسته است.

در خرابات مغان نور خدا مي بينم / اين عجب بين كه چه نوري ز كجا مي بينم

(1) شناسنامه ي آبادي: 49 خانوار و 169 نفر جمعيت، داراي دبستان و مسجد و برق و آب لوله كشي و شوراي اسلامي روستا


  •  بقعه هاي متبركه ي شاه مطهر و شاه طاهر و بي بي خاتون (ع) ، مشهد

منتهي اليه شرقي دماوند (از روستاهاي حاشيه رودخانه دلي چاي)، جنوب روستاي رودافشان، حد فاصل روستاي رودافشان و سيمين دشت، روستاي مشهد

در روستاي مشهد ، سه بقعه ي نوراني سوته دلان را به سوي خود فرا مي خواند: شاه مطهر و شاه طاهر و بي بي خاتون.

امام زاده شاه مطهر  در شرق روستاي مشهد و بر بالاي تپه ي سنگي و سست، در كنار يكي از قبرستان هاي ده قراردارد ، با قدمتي 9 – 10 سده اي.

ايواني در جنوب و ايواني در غرب و دو اتاق في مابين آن دو شاكله ي بنا را تشكيل مي دهد.سقف بنا با تيرپوش و كاهگل است و نماي داخلي ايوان ها و اتاق ها كاملا با ملات گچ و نماي بيروني با كاه گل اندود شده است.در سقف بنا تخته هايي كوفي نبشته و زيبا چشم ها را خيره مي كند.

روي قبر داخل بنا، دو معجر چوبي قراردارد.معجر داخلي 500 ساله است و منبت كاري شده و تزييناتي ، معجر بيروني 150 ساله است و منبت كاري شده.

در بقعه نيز منبت كاري شده است و داراي نقوش گياهي و اسليمي.

امام زاده شاه طاهر در منتهي اليه غربي روستاي مشهد و دركنار مدرسه ده قرار دارد.

بناي جديد اتاقي مستطيل شكل است با 2 متر ارتفاع بيشتر، و قدمت امام زاده به سده هاي 7 و 8 باز مي گردد.

در كتاب « البغية الحاير في احوال  اولاد الامام الباقر(ع)» (ص 89)، در ذكر فرزندان امام موسي كاظم (ع)، دو نام پاك طاهر و مطهر به چشم مي خورد كه در ادامه چنين آمده است :« ذكرهما حمدالله المستوفي و قال انهما مدفونان في فيروزكوه».

اشكم احرام طواف حرمت مي بندد / گرچه از خون دل ريش دمي طاهر نيست

امام زاده بي بي خاتون در شمال غربي امام زاده شاه مطهر و در دهانه ي تنگه اي كه بخشي از آب روستا از آن جا تامين مي شود و در جهت شمال امتداد مي يابد واقع شده است.

اين بناي يكصد و اندي ساله شامل يك اتاق و يك ايواني است بعلاوه معجري چوبي.

« ... و لا تخلني يا رب من تلك المشاهد الشريفة و المواقف الكريمة»

از پي خدمت تو پديد آمده ايم / كه تو عيدي و ما هلال توايم