مراقب باشيد دماوند از دست نرود

مسعود نصرتي

بحث در حوزه فرهنگي و حوزه سياسي شهرها، موضوعي نيست كه اين مقال كوتاه به آن پرداخته و ارائه شود. ولي كوتاه بگوييم كه در حوزه فرهنگي ارتباط و مراوده فرهنگي مطرح است و در حوزه سياسي بحث بر سر مرز سياسي و استانداري يعني اينكه يك شهر را بنا به دلايلي در حوزه جغرافيايي يك استان قرارداده اند مي باشد.حال با اين تعريف مي خواهيم سوال كنيم كه كوه دماوند در حوزه فرهنگي استان مازندران قرار مي گيرد يا دماوند؟

اصلا بحث بر سر اين موضوع نيست .فقط نكته ظريفي است كه بايد اذعان داشت كه چه بخواهيم چه نخواهيم، چه بپذيرند و چه نپذيرند شهر دماوند متثل و وصل به كوه دماوند است يعني اينكه از لحاظ فرهنگي در جغرافياي فرهنگي دماوند قرار مي گيرند اصلا اين دو موضوع جدا از هم نيستند.

كوه و شهر، هر دو يكي هستند اگرچه كوه دماوند در حوزه فرمانداري شهرد ماوند نيست و از شهردماوند كوه قابل رويت نست ولي اين بدين معني نيست كه كوه و شهر ارتباطي با هم ندارند. واقعيت اين است كه اسطوره هاي دماوندو ميراث شفاهي مردمي ديده اند كه قرنها اين ميراث را به نسل هاي بعدي خود منتقل كرده اند.كوه دماوند و شهر دماوند و رينه با روستاهاي اطراف آن را بايد يك مجموعه كامل و با هم ديد.

در اين مقال كوتاه نمي توان بيشتر از اين در اين باره صحبت كرد ولي بايد اذعان داشت كوه دماوند با شهر ارتباطي دارد و آن هم ارتباطي فرهنگي كه هيچگاه از هم گسستني نيست و نمي توان آن را ناديده گرفت بنابراين هر كجا كه بحث از كوه دماوند است از شهر دماوند هم بايستي ياد شود و از شهري كه ميراث مردمي اش درباره كوه آن هم به صورت شفاهي فوق العاده است.شايد نتوان نام ساير شهرها و يا روستاهاي اطراف كوه رامعرفي كرد اما شهري كه نام كوه را با خوددارد مي توان و به راحتي و سادگي و  و همراه كوهي كه شان و منزلتي ملي و جهاني دارد، مي توان معرفي نمود اين نكته بسيار ظريفي است كه جادارد درباره آن بيشتر اندشه كرده تا بدرستي آن را فهميد، مي توان شهر را ارتقا دادو به همراه كوه ملي و جهاني دماوند، شان و منزلتي به آن داد فقط يك نگاه ظريف و درست و منطقي مي خواهد از اين فرصت پيش آمده نهايت بهره را براي شهر دماوند در حوزه گردشگري انجام داد.

در ميان شهرهاي ايران شهر دماوند در حوزه ميراث فرهنگي و طبيعي پتانسيل فوق العاده اي دارد آن هم در سطح ملي و جهاني نه حرفي بلكه حرفهاي زيادي براي گفتن دارد. چرا كه در تاريخ روايي ايران شاهدي است به اين موضوع كه شهر دماوند را اولين انسان روي زمين يعني كيومرث ( از ديدگاه ديني زرتشتي) بنياد گذاشته است.درميان شهرهاي ايران شهرد ماوند اولين شهري است كه بنياد آن را به كيومرث مي دهند در واقع شهري است كه بنياد و اساس  اسطوره اي دارد.

در اين جهت مقصود از شهر دماوند ، فقط خود شهر دماوند نيست بلكه تمامي شهرها و روستاهاي دماوند، رودهن، آبعلي، كيلان، آبسرد، آيننه ورزان و ... است شهر دماوند يك مجموعه به هم پيوسته با شهرها و روستاهاي اطراف خود است چه درحوزه معماري و چه در حوزه مردم شناسي با آن آداب و رسوم غني كه دارد حرف براي گفتن دارند اماواقعيت اين است كه شهر دماوند به واسطه كوه دماوند موقعيتي متفاوت پيدا كرد است و فرصتي براي شهر پيش آمده و آن هم ملي شدن و جهاني شدن كوه دماوند است.شهري كه تاريخ و فرهنگ مستقل از مناطق مجوار خودمازندران و شهر ري داشته است.

نكته قابل توجهي است ، شهري كه از يك سو به مازندران وصل است و دروازه مازندران محسوب مي شود و از يك سو به شهر ري متصل بوده و در يك منطقه جغرافيايي خاص بر سر راه فلات مركزي ايران، از لحاظ فرهنگي و تاريخي مستقل از ساير مناطق همجوار خود تاكنون زيسته است.ميراث معنوي فوق العاده اي دارد. متاسفانه هنوز پژوهش در حوزه معماري مردمي و مردم شناسي و ميراث معنوي انجام نشده و يا شده به چاپ نرسيده تا از آن مطلع باشيم.

تولد شهر و شهرنشيني با ساختمان هاي جديد كه هويتي ندارند باعث شده معماري بومي و نيز آداب و رسوم غني شهر و روستاها در حال نابودي و يا در حال ازدست رفتن باشد.نگاهي به حوزه لواسانات و قطران و ساخت و سازهاي بي رويه كه انجام شده آيا چيزي از گذشته شان باقي گذاشته است؟! ميراث مردمي يعني ميراث معماري روستاها و ميراث مردم شناسي و ميراث معنوي اين مردمان يكي از جذاب ترين بخشهاست كه نيازمند حفاظت جدي است كه متاسفانه به جهت توسعه شهرنشيني كمتر مي توان از آن حفاظت و آن را نگاهداشت.

اگر چنانچه به ميراث مردمي دماوند توجه نكنيم مطمئن باشيم كه دماوند هم همانند لواسانات ازدست خواهد رفت و مطمئنا به جهت توسعه شهر و شهرنشيني معماري مردمي و بومي با آن كوچه ها و پس كوچه هايش و به نبال آن آداب و رسوم فني مردمي كه درآن زندگي مي كنند به زودي ازدست خواهد رفت چون به هيچ طريقي نمي توان جلوي توسعه شهر و شهرنشيني آن هم به اين روالي كه پيش مي رود را گرفت پس تنها يك راه حل دارد حداقل بياييم آنه را ثبت و پژوهش كنيم تا سندي باشد براي آيندگان ما.

دماوند، فيروزكوه، لواسانات تا طالقان در يك حوزه و نوار فرهنگي قراردارند اگر نگاهي دقيق داشته باشيم در اين نوار فرهنگي در حوزه معماري و مردم شناسي وجه تشابهاتشان را  خواهيم فهميد. اميدواريم كه به اين نوار فرهنگي توجه شود تا ميراث مردمي آن ازدست نرود فرهنگ معماري و مردم شناسي و ميراث شفاهي مردمان اين خطه نيازمند پژوهش ، حفاظت و معرفي جدي است.

حوزه هاي لواسانات و طالقان تا حدودي از دست رفته بياييد دماوند ازدست نرود.

ملي و جهاني شدن كوه دماوند براي شهر دماوند فرصت و بهانه خوبي است تا مسوولان آن عزم جدي پيدا كنند و فقط به فكر حال نباشند بلكه به فكر باشند  كه توسعه ( البته خوب است ) زماني به اتمام مي رسد آنوقت مي بينيد كه چيزي ندارند تا به آن افتخار كنند آنچه كه باعث افتخار است ميراث مردمي مردمان ماست كه دارد از دست مي رود پس بيايم شهر دماوندرا به همراه كوه معرفي كنيم.چرا كه شايد رسم شهري را كه داراي ميراث فرهنگي و طبيعي است نشنيده باشند اما از اسم شهر دماوند را به واسطه كوه دماوند همه مردم ما تقريبا شنيده اند.

شهري كه 90 سال پيش ثبت ملي شده بود .شما هيچ شهري را نمي بينيد كه بطور تمام و كمال به ثبت ملي رسانده باشند ولي دماوند به جهت ويژگي كه داشت ثبت ملي شد.پس بيايم قدمهايمان را تند كنيم.ميراث شفاهي مردم كه سالهاست با خود به نسل بعد منتقل كرده اند اگر دير بجنبيم  از دست خواهد رفت.خوشبختانه چاپ و نشر نشريه ره آورد و ايجاد فرصت در اين هفته نامه زمينه مناسبي است تا پژوهش و معرفي  شهر به بهترين نحو انجام گيرد كمك و همت مسوولان را مي طلبد.اگر اين فرصت پيش آمده را ازدست بدهيم خصوصا اينكه دماوند پتانسيل لازم را با خوددارد چه از لحاظ ميراث فرهنگي و طبيعي كه شهر دارد يعني توسعه راههاي شمال كه شامل حال شهر دماوند شده و از اين توليد راه آن هم به جهت قرار گرفتن در همان موقعيت جغرافيايي است كه قبلا بحث آن شده است.

خلاصه كلام آخر اينكه شهر دماوند از يك رو به جهت قرار گرفتن  در حوزه فرهنگي كوه دماوند، كوهي كه ملي شده و مي رود كه جهاني شود.

از سويي ديگر شهري كه پتانسيل لازم رادر حوزه ميراث فرهنگي و طبيعي  و سرانجام در حوزه گردشگري رادارد و در يك موقعيت جغرافيايي خاص در نزديكي تهران با آب و هوايي ييلاقي كه داراي بستر مناسب گردشگري خصوصا از لحاظ جاده كه يكي از زير ساخت هاي گردشگري است فرصتي را ايجاد كرده تا شهر دماوند را شاني و منزلتي بدهيم .اگر شهر دماوند را نتوانيم همپاي كوه جهاني اش كنيم حداقل به ثبت ملي 90 سال پيش احترام بگذاريم. شهر را دريابيم ، معرفي اش كنيم.همپاي كوه دماوند، شهرمان را لااقل شهره ايران كنيم.اگر مسوولان همت كنند آنچه را كه مي خواهيم شايد نتوانيم ولي به قدر سعي و وسع خود مي توانيم اقدام كنيم كه شرمنده آيندگان ما نباشيم و بگوييم كه تمام توان مان را بكار برديم و نشد. به اميد شهره شدن دماوند مان در ايران عزيزمان؛ به اميد آن روز.