آيت ا... محمد معصوم روح افزايي
حميد مشهدي آقائي
- محمد معصوم، دانشمندي پارسا
در دامان پدري دانشمند و متقي پرورش يافت.علامه ملا محمدصالح، آيت تلاش و كوشش علمي بود. تا آنجا كه در طول عمر پربركت خود بيش از هشتاد جلد تاليف از خود به يادگار گذاشت.فرزند شايسته وي نيز گام در طريق پدر نهاد. اگرچه از تاريخ ولادت و رحلت اواطلاع دقيقي در دست نيست، اما با توجه به نكاتي كه از زندگي والد بزرگوارش به دست مي آيد، بايد گفت وي پس از دوران طفوليت در ايام نوجواني به همراه پدر ارجمندش از وطن اصلي خود عازم عتبات عاليات شد و به تحصيل علوم ديني و طي مدارج علمي پرداخته است. دوران عمر وي طبق قرائن موجود اواسط قرن يازدهم تا اوايل قرن دوازدهم هجري قمري است.
سيد اعجاز حسيني نيشابوري در كتاب ارزشمند خود با عنوان «كشف الحجب و الاستار عن الكتب و السفار»، علامه محمد معصوم هندي، آن عاشق شيفته اهل بيت را چنين توصيف مي كند:«الفاضل العالم العابد الزاهد، الورع التقي، النقي، الصفي محمدمعصوم بن محمد صالح الدماوندي؛ فاضل دانشور و عابد، زاهد خداترس و پارسا، انسان پيراسته برگزيده محمد معصوم بن محمد صالح دماوندي ...».
كتابي را نيز در كيفيت حب ائمه طاهرين تصنيف فرموده است به نام «محبوب المومنين» كه آن را بر يك مقدمه، چهار فصل و يك خاتمه مرتب ساخته است.
علامه محمد معصوم مدت زيادي را در هند زيسته است و براي تكميل علوم و دانش خود، بخشي از عمر خود را در جهانگردي و سير و سفر به سر برده است. وي كتابي با نام «تاريخ كعبه و مسجدالحرام» را تاليف نموده است.
- نگاهي كوتاه به كتاب «تاريخ كعبه و مسجدالحرام»
محقق و مورخ ارزشمند حجت الاسلام رسول جعفريان درباره كتاب مذكور چنين نگاشته است:«تنها نسخه اين رساله كه از آن با عنوان «تاريخ كعبه و مسجدالحرام» ياد مي كنيم، در اختيار استاد معظم و علامه محقق آقاي حاج سيدمحمدعلي روضاتي است... آنچه از رساله بدست مي آيد اينكه او در هند مي زيسته و رساله را نيز به اشاره يكي از شاهدخت هاي آن ديار با نام «ماه جهان، بنت عليمردان خان»نگاشته است.تاريخ هايي كه در كتاب آمده يكي 980 و ديگري 990 هجري قمري است و سومين و آخرين تاريخ نيز1004 است كه اشاره به تجديد فرش مسجدالحرام توسط سلطان مرادعثماني دارد. بنابراين او بايد پس از اين تاريخ در قيد حيات بوده باشد.
تنها نامي كه به احتمال مي تواند با وي تطبق كند، شخصي با نام محمد معصوم هندي از علماي اماميه است كه مولف دبستان المذهب، او را در سال 1053 در لاهور ديده است.اگر اين تطبيق درست باشد، اين دانشمند بزرگ از علماي قرن يازدهم است. شاهد آن اين است كه مُهر روي نسخه با اين عبارت آمده:«ز لطف حيدر صفدر، مهدي كند خروج كه سال 1063 مي شود.»
از خاتمه كتاب برمي آيد كه رساله اي كامل باشد اما آنچه در دسترس ماست احتمالاً نسخه اي ناقص از آن است كه ممكن است كاتب همين بخش را مفيد ديده و استنساخ كرده است.»
بسم ا... الرحمن الرحيم الحمدا... رب العالمين والصلوه و السلام علي خير خلقه محمد و آله اجمعين. اما بعد؛ چنين گويند اقر عبادا... الفني و احوجهم الي ربه العلي محمد معصوم بن محمد صالح دماوندي – عفي ا... عن جرائمها – كه اين رساله ايست در بيان آن كه چرا مكه را «ام القري» و «كعبه» مي گويند.
... و مطاف را به امر سلطان مذكور (سلطان سليم عثماني) مفروش به فرش مرمرساختند و سنگ هاي قرش او را در حواشي مطاف و غير آن فرش كردند و دو قصيده عربي كه به امر او و براي تاريخ گفته بودند، گفت كه در مسجد الحرام هر جاي مناسب باشد بنويسند، آنها را در الواح مرمر كنند و به آب طلا مزين و مطلا گردانيده و در ديوار زمزم مقابل باب كعبه و ملتزم مستحكم ساختند.
رساله مزبور طبق نوشته مولف گرانقدر آن مشتمل بر مقدمه و سه فصل و خاتمه است. مقدمه در وجه تسميه مكه به ام القري و كعبه، تبصره در بيان كيفيت خانه كعبه، تنبيه در بيان كيفيت مقام و حجرالاسود و ركن يماني و شامي، فصل اول در بيان كيفيت تعمير كعبه و ... است.
منابع:
1) كشف الاستار عن الكتب والاسفار
2) الذريعه، ج8/49، ش 125
3) مجله ميقات حج، تابستان 74، شماره 12-111-133