خاطرات سفر به روستاي زيارت به روايت سميرا منفرد*
روستاهاي زيادي در ايران به نام زيارت شناخته ميشوند و اين برميگردد به عقايد مردمان اين سرزمين كه همواره مردان و زنان مومنش را تكريم كرده اند.من نيز هميشه به دستهاييي كه با عشق و اخلاص به سويي براي حاجتي دراز ميگردند احترام گذاشته ام.و معتقدم جاييكه دلي با ايمان دعايي بكند خدايش برآورده خواهد ساخت.مهم خلوص قلبي ما آدمهاست و ميزان باوري كه داريم.دوست ندارم اعمال آدمها را قضاوت و حتي بدتر از آن مسخره كنم و هيچ وقت هم آنها را خرافه گرايي نمينامم.شايد خودم كاري را نپسندم اما به خودم اجازه تمسخر كسي را نميدهم.اينها را گفتم تا بگويم با شور و عشق پا به روستاي زيارت گذاشتم.
روستايي در 4 كيلومتري شمال شرق كيلان كه در آن مقبره امامزاده عيسي بن جعفر نواده امام موسي كاظم دفن است و به همين دليل به نام زيارت خوانده ميشود.اين گنبد طلايي كه از دل حياط خانه ها به خوبي ديده ميشود ريسمان اطمينان مردم روستاست كه با قلبهايي مطمئن به سويش دست دراز كرده و چه بسا حاجت روا ميشوند.از ديرباز مراسم ظهر عاشورا در اين روستا ديدني و براي غريبه ها جذاب بوده است.اين مراسم آييني هرساله با نخل بزرگي بر دوش زايران انجام ميشود كه در جوار حرم اين مومن شهيد به دست امويان اداي احترام ميكند.دسته دسته افراد به اينجا گرد ميايند تا ظهر عاشوراييشان را آييني تر برگزار كنند.
سپس جمعتي حدود 4000 نفر در خانه هاي اين روستا با گرمي دل مردمانش پذيرايي ميگردند.نكته جالب توجه در اين مراسم زيارتي اين اسنت كه حتي يك نفر از اين 4000 نفر بي غذا در ظهر عاشورا باقي نميمانند.كه خود صفاي دل بي نياز مردمان يخت كوش و زحمتكش روستاي زيارت را ميرساند.
لازم به يادآوري است كه اينجا روستاي نمونه گردشگري استان تهران معرفي شده است.روستايي باصفا و زيبا با كوچه هاي تميز و خانه هاي كاهگلي كه از آنها بوي معرفت و مهمان نوازي به مشام هر گردشگر ميرسد.راه رسيدن به اين روستا هموار و آسفالته است ووتقريبا تمام كوچه پس كوچه هاي باريك و دلنواز آن نيز آسفالت شده است.و خانه ها از امكانات آب و برق و گاز و تلفن برخوردارند.خوشحال ميشوم وقتي روستايي در دل سرزمينم را آباد و جذاب ميابم و خوش حال تر ميشوم كه با معرفي آنها به شما گردشگران بيشتر ي را به سمت و سوي آن سرازير كنم.شايد بد نباشد اين ظهر عاشورا را سري به اين روستا بزنيد كه هم فال خواهد بود و هم تماشا...
در اين روستا يك حمام قديمي 200 ساله هم وجود دارد.من عاشق اين حمامها هستم وقتي با حس ماجراجويي واردش ميشوم احساس ميكنم پا در يكي از دالانهاي قصه هاي مادربزرگم گذاشته ام.قصه هاي حمامهاي قديمي و جنهاي بازيگوشي كه شبها بر تشت مسي ميكوبند و در اين دالانهاي بخارگرفته و مرموز عروسي به پا ميكنند و وقتي پاي آنها از زير چادرشان بيرون ميفتد يك جفت سم خوشگل زهره تركمان ميكند....دوستشان دارم البته نه به شرط تنها بودن در اينجا!!!
حمام مه گرفته با ديوارهاي آبي ترك برداشته تميز و مورد استفاده است.از پنجره هاي كوچك آن رد نور خورشيد غروبين به درون ميفتد و چشم ما را مينوازد خصوصا وقتي پيچك نازي را بالاي سرمان ميبينيم كه بيخيال تنهاي شسته و نشسته ما آدمها رو به آسمان آبي حمام با نور كارها ميكند كارستان
از حمام كه بيرون مياييم دري از يك خانه روستايي به نشانه مهمان نوازي به رويمان گشوده ميشود.حياط نقلي اين خانه با ديوارهاي كاهگلي و بوي خوش آش صاحبخانه پاي مارا سست ميكند.
پاي يكي ازپنجره هاي خانه كاهگلي المانهاي روستايي خودنمايي ميكنند.تخم مرغهاي محلي و سبزي تازه و گوجه اي كه هنوز بوي خاك ميدهد و دبه ترشي به عمل آورده شده.
و در كنار همه آنها صاحبخانه هاي پير و مهرباني كه در خانه روستايي خود را باصفا و بي شيله پيله به روي 80 گردشگر باز كردند و به نفسي خود را ميان تنهاي جواني ديدند كه سرخوشانه از سروكول خانه آنها بالا ميروند و هي تيليك تيليك از صورتهاي مهربان و دستهاي زحمت كش آنها عكسي به يادگار ميگيرند...
و بدنبيت بدانيد كه آقاي سمت چپي كه نشسته و با آنها گپ ميزند كسي نيست جز قديمي ترين تور ليدر ايراني!
اين عكس را اينجا گذاشتم تنها براي آقا مرتضي تا ببيند كه بر دوش محمد امين ديگر چيزي نيست!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
و در آخر "فالله خير حافظا و هو ارحم الراحمين".
* به نقل از وبلاگ بيا تا برويم
نگاهي نو به روستاي زيارت
تجديد حياتي دوباره با پيشنهاداتي جديد
روستاي زيارت براي مردم شهرستان دماوند و آنهايي كه با كيلان و فرهنگ عاشورايي آن آشنايي دارند، نامي بس آشناست.
بارگاه ساده و بي آلايش امامزاده عيسي (ع)، خانه هاي روستايي پيرامون امامزاده، بافت سنتي روستا و چشم اندازهاي طبيعي آن به ويژه در طول جاده 5/2 كيلومتري كيلان- زيارت جلوه خاصي به اين روستا بخشيده است.
در اطراف روستاي زيارت مناطقي وجود دارد با نام هايي چون تپه گَدبلند، دره آرتاشان يا آتشان، امام پله، امامزاده يونس، تخت پاپِلا، تخت خروس، تخت قاسم و تپه هاي ديلمان و تيلكان كه تنها نامي از آن ها برجاي مانده است. اما هر يك از اين نام ها و نشانه ها گوياي اقامت تاريخي و حضور انسان از گذشته هاي دور در اين روستاست و خود شاهدي است بر اين كه روستاي زيارت سابقه اي ديرينه دارد.
بناي امامزاده عيسي و يك حمام تاريخي آثار برجاي مانده از سده هاي گذشته در روستاي زيارت است.
نورده نام اوليه اين روستاست، اما چون هر ساله زائران زيادي از نقاط مختلف به قصد زيارت به اين محل سفر مي كردند به تدريج نام روستاي نور به روستاي زيارت تغييرنام پيدا
مي كند. البته اينكه چرا نام اوليه روستاي زيارت، روستاي نور بوده است خود قابل بررسي است.
از نظر زبان، فرهنگ و آداب و رسوم تفاوتي بين كيلان و زيارت وجود ندارد و مردم اين روستا از همان طوايفي هستند كه در كيلان شكل گرفته است. به عبارت بهتر اهالي زيارت كيلاني هايي هستند كه از ديرباز به اين روستا مهاجرت كرده اند.
كشاورزي، مرغداري، دامداري، بهره برداري از معادن در روستا و انجام كارهاي خدماتي و صنعتي در سطح شهرستان و استان، راه هاي كسب درآمد و اشتغال اهالي اين روستا را تشكيل مي دهد.
زيارت در گذشته از روستاهاي آباد منطقه به حساب مي آمد و كشاورزي آن توسعه يافته بود. اما به دلايل مختلف از جمله كاهش ميزان بارندگي و عدم اجراي طرح هاي اشتغال زا، قسمت عمده جمعيت آن به كيلان، آبسرد، دماوند، تهران و شهرهاي ديگر مهاجرت كرده اند.
روستاي زيارت جهت احياي گذشته پربار خود به يك تجديد حيات دوباره نياز دارد. اين روستا به دليل داشتن موقعيت مذهبي، آب و هواي معتدل، محوطه هاي قابل كشت، معادن وسيع گچ، سنگ هاي ساختماني، خاك هاي صنعتي و تپه ماهورهاي گسترده فضاي بازي را جهت اسكان جمعيت و استقرار واحدهاي صنايع كوچك ارائه مي دهد.
برخورداري از آب آشاميدني سالم، تلفن، برق، گاز، زائرسرا، سدخاكي، خط لوله جهت انتقال آب و جاده آسفالته كيلان - زيارت قدم هايي است كه در راستاي احيا اين منطقه برداشته شده است. لذا گام هاي موثرتري بايد توسط مردم و سازمان هاي مسئول برداشته شود.از اين رو لازم است كه چنين مواردي جهت مطالعه، پيگيري و اجرا در برنامه كار شوراهاي اسلامي شهر و روستا و شهرستان قرار گيرد:
1)بناي امامزاده همانند مكان هاي مذهبي ديگر در ايران، به سبكي زيبا و ماندگار بازسازي شود.
مي گويند كه حضرت فاطمه (س) در يكي از روستاهاي دورافتاده اروپا، به صورت هاله اي از نور بر دخترك باكره اي ظاهر مي شود. به همين دليل آن روستاي ساكت و خاموش، از آن پس به شهري بزرگ تبديل شده و پاطيما مي شود. اين شهر هم اكنون مورد احترام مسلمانان و مسيحيان اروپا مي باشد. از اين گذشته با توجه به فلسفه جمكران كه چگونه جمكران مي شود، زيارت نيز كه در آن شهيدي از خاندان بزرگ پيامبر آرميده است، مي تواند به يك كانون فعال فرهنگي، مذهبي و گردشگري تبديل شود.
انجام اين مهم به همت همگان نياز دارد و به مساعدت و ياري اداره اوقاف و سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و صنايع دستي كه حراست از ارزش هاي فرهنگي و تاريخي و مذهبي را برعهده دارند و خود را به حفاظت از ميراث فرهنگي كه از نسل هاي گذشته و تمدن هاي پيشين برجاي مانده است متعهد مي دانند.
2) فضاي اطراف امامزاده ديگر پاسخگوي جمعيت انبوهي كه روز عاشورا و يا به هنگام برگزاري مراسم ختم به زيارت مي آيند، نيست. ساماندهي اين محوطه به رضايت ساكنان پيرامون امامزاده نسبت به واگذاري بناي مسكوني خود در مقابل مساعدت بنياد مسكن انقلاب اسلامي و دادن زمين و اعتبار مناسب به آنان، بستگي دارد.
3) در هر مراسم ختم، ترافيك در زيارت به قدري سنگين است كه از يك كيلومتر مانده به اين روستا جاده بسته مي شود. در روز عاشورا نيز از حركت خودروها به زيارت و از زيارت به كيلان به كلي جلوگيري به عمل مي آيد. با احداث جاده اي از طريق دره چَفت به زيارت كه كوتاه ترين فاصله بين كيلان و زيارت است، مشكل رفت و آمد در اينجا برطرف مي شود.
4) مسئله تامين آب جهت مصارف خانگي، كشاورزي، توسعه فضاي سبز و راه اندازي واحدهاي صنايع كوچك در كيلان و زيارت همواره مدنظر بوده و هست. با وجود سد خاكي زيارت و چاه بحران در كيلان مشكل كمبود آب همچنان وجود دارد. لذا با اجراي پروژه سد وادان اين كمبود به كلي برطرف مي شود و منطقه وسيعي از وادان تا حوالي ايوانكي تحت پوشش فضاي سبز قرار مي گيرد.
متاسفانه به دنبال اظهارات آقاي فخاري در حسينيه كيلان كه ''سد وادان توجيه اقتصادي ندارد'' عمليات اجراي اين طرح راكد مي ماند. البته با توجه به تغيير شرايط آب و هوايي و بهره برداري بي رويه از آب هاي فسيلي همند، ما هم بر اين باوريم كه اين پروژه در جايگاه كارشناسي شده آن توجيهي ندارد. اما برخلاف نظر آقايان فخاري و دكتر رامين كه از احداث سد تاررود مي گويند و سعي دارند تا احداث سد وادان با هدف گردشگري توسط سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري به اجرا درآيد، مي توان اين طرح را به تنگه كيلان - ساران منتقل كرد كه هم توجيه اقتصادي دارد و هم توجيه انساني. دبي (Deby) رودخانه كيلان در اين نقطه بالا، عرض رودخانه كم و ارتفاع ديواره ها در دو سوي رودخانه زياد است. هزينه اجراي طرح در نقطه مورد نظر به حداقل مي رسد و ميزان آبي كه در پشت سد جمع مي شود به حدي است كه مي تواند كل منطقه را تحت پوشش قرار دهد.
از طريق پمپاژ و استفاده از خط لوله مي توان قسمت بالا دست سد را مشروب كرد و با همين روش درصدي از آب اين سد را به سد مخزني زيارت انتقال داد.اجراي اين پروژه ممكن است در مقايسه با سدهاي كرخه و كارون اقتصادي نباشد ولي اجراي آن نه تنها براي منطقه كيلان اقتصادي است بلكه به عقيده من حتي احداث سد در دره لوارك يا روارك ساران هم براي مردم ساران اقتصادي است. براي اينكه از نابودي اكوسيستم طبيعي اين ناحيه جلوگيري مي كند، كشاورزي و دامداري در آنجا رونق مي گيرد و بخش هاي ديگر اقتصادي فعال شده و از كوچ كامل جمعيت اين منطقه به شهرهاي ديگر جلوگيري به عمل مي آورد.
قابل توجه مسئولين محترم شهرستان و استان، همه تلاش ها، نامه نگاري ها و پيگيري هاي مداوم مردم اين منطقه از سه دهه گذشته تاكنون تامين آب براي كشاورزي و توسعه فضاي سبز وادان و كيلان تا حوالي ايوانكي بود، نه احداث درياچه اي تفريحي در نيمه جنوبي شهرستان دماوند كه سال هاست از كمبود آب رنج مي برد.
- ايجاد درياچه اي تفريحي به جاي سد مخزني وادان؟!
درياچه اي كه ورودي دائمي ندارد و آب آن در طول تابستان راكد مي ماند، محل مناسبي
مي شود براي رشد حشرات، انگل و شيوع بيماري هاي مختلف. بنابراين تغيير كاربري سد وادان از كشاورزي به گردشگري اشتباهي بزرگ و تصميمي كارشناسي نشده است.
اگر سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و صنايع دستي بخواهد قدمي در منطقه بردارد، شايسته است كه به كمك بخش خصوصي و ارگان هاي ديگر به ساماندهي چشمه اعلاي دماوند و درياچه تار اقدام كند، شرايط مناسبي را جهت ورود و خروج آسان گردشگران به غار رودافشان آماده نمايد، محوطه هاي تاريخي را سروسامان دهد، در هر يك از مراكز جمعيتي شهرستان (رودهن، گيلاوند، دماوند، آبسرد، آبعلي، كيلان، جابان، سربندان) همانند بسياري از شهرهاي ديگر به ساخت هتل و مهمانسرا اقدام نمايد، به احيا صنايع دستي كه با هزينه كم اشتغال ايجاد مي كند بپردازد و نيمه جنوبي شهرستان را به عنوان يك ژئوپارك مطرح نمايد. همه اين موارد بر روي هم اشتغال، درآمد و توسعه را به همراه
دارد.
با توجه به تعريف جامعي كه از ژئوپارك يا پارك هاي زمين شناسي در جهان ارائه شده است، براي اينكه يك ناحيه ژئوپارك شناخته شود بايد ويژگي هاي زيادي داشته باشد. بايد از نظر تاريخ انساني قابل توجه باشد، بايد داراي زيبايي هاي طبيعي باشد و بايد داراي پيشينه فرهنگي بالايي باشد. كيلان همه اين ويژگي ها را دارد. بنابراين وزارت جهاد كشاورزي به جاي اين كه اجراي پروژه سد وادان را با هدف گردشگري به سازمان ميراث فرهنگي واگذار نمايد، اجراي اين طرح را با همان هدف تامين آب براي كشاورزي به تنگه كيلان - ساران انتقال دهد كه از هر نظر قابل توجيه است.
5) اجراي پروژه مسكن در اراضي شهري و بافت حومه اي شهر كيلان با توجه به حمايت دولت در قالب طرح مسكن مهر و اجراي آن در زيارت از طريق فعال نمودن بنياد مسكن انقلاب اسلامي امري حياتي به نظر مي رسد.
شورا مي تواند ضمن هماهنگي با ارگان هاي مختلف و پيگيري هاي خود طرح مسكن مهر را در كيلان فعال نمايد و بخش خصوصي را در محله هاي كردر، كوهان، اتحاد، فاژان، ساران و قلعه عسگر تا زيارت كه شرايط مناسبي را جهت اجراي طرح ارائه مي دهد به اجراي پروژه هاي مسكوني فراخواند و آنان را به اين امر مهم تشويق نمايد.
در شهر آبعلي كه مطابق آمار سال 1385 تنها 2641 نفر جمعيت دارد، با پيگيري شوراي شهر و هماهنگي آنان با مسئولين چندي پيش كلنگ طرح 1000 واحدي مسكن مهر به زمين زده
مي شود و هر از گاهي اخبار واگذاري دهها هزار واحدي مسكن مهر در سطح استان از رسانه ها به اطلاع شهروندان مي رسد. اما در كيلان هنوز از اجراي اين طرح خبري نيست؟!
6) در ابتداي جاده كيلان- زيارت تابلويي به ابعاد 1 در 3 متر نصب و بر روي آن درشت و با خطي زيبا نوشته شود :«روستاي زيارت - آستانه امامزاده عيسي (ع)»
7) تعريض جاده كيلان- زيارت و نصب چراغ هاي خياباني مناسب در طول مسير، مشكل رفت و آمد را كاهش مي دهد. بر جاذبه هاي اين منطقه مي افزايد و زمينه را براي توسعه، اشتغال و سكونت آماده مي كند.
8) با استفاده از افراد مبتكر، متفكر، صاحب نظر و كارآفرينان علاقه مند مي توان مسائل و موانع موجود را مطالعه و ارزيابي كرد، راهكارهاي مناسب ارائه داد و زمينه را براي اجراي طرح هاي مبتكرانه آماده كرد.
تحقق چنين اهدافي به همت و پيگيري شوراهاي اسلامي شهر و روستا و شهرستان، همكاري و همراهي مردم و توجيه نارسايي هاي موجود براي ارگان هاي مختلف و مسئولين بستگي دارد.
داود لاسمي- محقق و كارشناس جغرافيا