چرا دماوند شناسي؟

محمد آقايي

از حدود 15 سال قبل كه در موسسه امام رضا(ع) دماوند، جرقه هاي اوليه دماوند شناسي زده شد و طي اين ساليان دوستان و علاقمنداني به اين عرصه قدم نهادند و با همت عالي و علاقه به سرزمين كهن دماوند، آثار ارزشمندي را پديد آوردند كه شايسته استاز جناب استاد مهدي علمداري ، محقق علاقمند آقاي مسعود نصرتي ، حجت الاسلام والمسلمين آقايي و جناب آقاي داود لاسمي نام برده شود.

در اين ساليان، چندين كتاب به زيور طبع آراسته  گرديده .از جمله كتاب هاي «فرهنگ عاميانه» ، « گويش دماوندي» استاد علمداري و « تاريخ دماوند و آثار تاريخي آن» و «دماوند كوه اساطيري» آقاي مسعود نصرتي و ديوان شعر شعراي تواناي منطقه، آقايان حسين نوروزي و مرتضي اسدالهي كه درآن به بخش هايي از تاريخ و زبان و فرهنگ دماوند پرداخته شده است.ليكن اين اول راه طولاني پژوهش دماوند شناسي است.

ضروري است نكاتي را به اطلاع علاقمندان، پژوهشگران ، مسوولان و عموم مردم شهرستان برسانيم.

1- شايسته است دانشگاههاي منطقه كه مزين به نام دماوند است به عنوان نهادهاي علمي و پژوهشي در اين مسير حركت نو و جديدي را به وجود آورند تا پژوهش ها با پشتوانه علمي و دانشگاهي منتشر گردد و حداقل بخشي از پايان نامه هاي دوره كارشناسي و كارشناسي ارشد رادراين زمينه قرار دهند.

2-  مسوولان محترم ادارات و به ويژه ادارات سابقه دار( مانند فرمانداري، شهرداري دماوند، آموزش و پرورش، مخابرات، برق، دارايي، ثبت اسناد و صبت احوال و ...) مسووليت دارند در زمينه فراهم ساختن تدوين تاريخ ادارات خود، اقدام عملي داشته باشند و تاريخ و سوابق خود رادر اختيار مردم قرار دهند.

3- شوراهاي  شهرها، شوراي شهرستان و شوراهاي روستايي نيز مي تواننددر زمينه هاي معنوي شامل پژوهش ها و ... و مادي از قبيل چاپ كتاب، بروشور و نقشه ها، نقش مثبت و ارزشمندي داشته باشند.

4-  از عموم مردم شهر و روستا كه در ابعادمختلف حوزه محل خود، اطلاعات شفاهي ، مستند و .. يا عكس ، اسناد ، كتب قديمي و آثار خاصي در اختياردارند تقاضا مي كنيم آثار خود را درجهت انتشار به طور اماني دراختيار ره آورد بگذارند. بعد ازانتشار ، آثار برگردانده خواهدشد.

5-  پژوهشگران ، علاقمندان به ويژه عكاسان ، هنرمندان، مشاهير و ادب دوستان و فرهنگياني كه به دماوند و مناطق خود علاقمند هستند تقاضا داريم از همين امروز خود را براي بازخواني و تحقيق و پژوهش سوابق مختلف فرهنگي، هنري، تاريخي و جغرافيايي آماده نمايند و آثار خود را براي ره آورد جهت انتشار ارسال نمايند.

6-  از جوانان هر محل و ديار مي خواهيم با تشكيل گروههاي پژوهشي و تحقيقي، سوابق محل خود از قبيل نام شناسي، آثار تاريخي، معرفي مفاخر و ... را جمع آ

7- اين سايت به همه علاقمندان به تحقيق و پژوهش دماوند شناسي كه كانون گرم ما را رونق خواهند بخشيد خوشامد مي گويد و منتظر آثار ارسالي مردم عزيز، ادارات و ... مي باشد. با تشكر

دفتر ميراث مكتوب و دماوند شناسي ( شهرستان شناسي)

مقدمه

ارتباط با گذشته و گذشتگان و آگاهي از افكار و آراء و آداب و رسوم كساني كه به انسان هويت ملي و فرهنگي بخشيده اند،يكي از راه هاي مهم خود باوري و تكيه برداري هاي ارزشمند فرهنگي در رويارويي با فرهنگ بيگانه است.انقطاع از تاريخ گذشته ي هر سرزمين و فرزانگان و آثار و ميراث فرهنگي آنان از زواياي مختلف تهديد جدي است كه هويت فرهنگي ما به ويژه نسل جوان را تهديد مي كند و تاريخ از اين جهت است كه اهميت دو چندان مي يابد.[1]

دماوند يكي از كهن ترين و قديمي ترين شهر هاي ايران است كه به واسطه ي كوه دماوند در تاريخ روايي ايران به حوزه اسطوره تعلق يافته است.از اين رو[2] مؤسسه فرهنگي امام رضا(ع) با توجه به سوابق فعاليت هاي خود در زمينه ي دماوند شناسي، به منظور روشن ساختن زواياي ناشناخته تاريخ فرهنگ ، فرهنگ و شناسايي قابليت هاي اجتماعي ،سياسي،علمي و ...مردم منطقه در طول قرون گذشته را دفتر ميراث مكتوب و دماوند شناسي را تاسيس كرده  و از اين رهگذر قصد دارد با تحقيق و تدوين طرح جامع ،اوضاع تاريخي ،جغرافيايي،فرهنگي،سياسي و اجتماعي شهرستان ماخذ و منابع مطمئني براي محققين و علا قمندان به فعاليت هاي پژوهشي به وجود آورد ونيز يك اقدام عملي براي حفظ موقعيت مذهبي و ملي مردم منطقه به ويژه جوانان محسوب گردد.

اهداف

-  شناسايي استعداد ها و قابليت هاي فرهنگي ،اقتصادي،اجتماعي ،سياسي و علمي منطقه

-  ارائه هويت علمي به جوانان و نوجوانان و عموم مردم با توجه به شناخت توانايي گذشتگان خود

-  تهيه و تدوين و ارائه ي طرح جامع فرهنگي، اقتصادي وعلمي به منظور داشتن منبع و مآخذي براي محققين

-  تشكيل بانك اطلاعات علمي و جمع آوري كتاب هاي مرجع شهرستان شناسي و منابع مورد نياز

-  تاسيس و  راه اندازي كتابخانه تخصصي

-  فعال نمودن شورا ها ،اقشار مردم ، فرهنگيان دانش آموزان و دانش جويان به ويژه محققين دماوندي و غير بومي ،تشويق و حمايت از آن ها

محور هاي تحقيق دماوند شناسي

انجام تحقيقات علمي در عرصه هاي تاريخي ،فرهنگي، اجتماعي ،علمي و ...انسان را از سنت هاي نا معقول و تعصب هاي بيجا مصون مي دارد و در ارزش هاي انسان تحول ايجاد مي كند و او را در مسير هاي نو قرارمي دهد.كشف حقايق و شناخت واقعيات و جريان ها و اطلاع از پيشينه تاريخي،فرهنگي،ديني و شناخت آثار و ابنيه هاي تاريخي و ميراث فرهنگي علاوه بر ايجاد دلبستگي هاي عاطفي ،افتخار به ريشه هاي فرهنگيي و ارزش هاي اعتقادي حس كنجكاوي در انسان را ارضاء و ميل دانستن را در او اقناع مي كند. از اينرو انجام فعاليت هاي تحقيقاتي و پژوهشي دماوند شناسي در محور هاي ذيل پيش بيني مي گردد:

الف- جغرافيا (موقعيت جغرافيايي- آب و هوا- پوشش گياهي و...)

ب-تاريخ (پيشينه تاريخي –تاريخ قبل از اسلام ومعاصر –آثار تاريخي و...)

ج-فرهنگ (آثار فرهنگي – آداب و رسوم- انقلاب اسلامي،دفاع مقدس –فرهنگ عمومي- فرزانگان و...)

د- اجتماعي (اجتماع و آسيب هاي اجتماعي – خانواده – جوانان- ورزش و...)

ذ- هنري (ادبيات –هنر هاي نمايشي-سينما و ...)

ه- اقتصاد (كشاورزي- صنايع-مراتع- معادن – دامپروري و...)

روش هاي تحقيق

بر اساس موضوع انتخاب شده و شرايط حاكم بر نحوه اجراي تحقيق از روش هاي تحقيقاتي ذيل استفاده مي گردد.

- مشاهدات                                                              - مصاحبه و گزارش نويسي

- پرسشنامه اي                                                         - مطالعات آماري (نمونه گيري و...)

- روش مطالعات تاريخي                                            - آزمايش و تجربه

- مطالعات كتابخانه اي ( اسناد و مدارك و...)

نحوه ارائه ي تحقيقات

1. انتشار مقاله و رساله
2. انتشار كتاب
3. ارائه بسته هاي نرم افزاري ،صوتي و تصويري
4. ساخت و  توليد فيلم هاي مستند – داستاني
5. برپايي نمايشگاه هاي موقت- دائمي – موزه آثار و ...
6. برگزاري همايش – سمينار و بزرگداشت  (علمي – ديني – فرهنگي – ادبي و هنري)

 موضوعات پيش نهادي در محور هاي تحقيق

1-    جغرافياي دماوند

    1-1- واژه شناسي جغرافياي دماوند،شهر ها، آبادي ها 

    1-2-  خصوصيات توپوگرافي

    1-3-  خصوصيات آب و هوا

    1-4-  خاك و پوشش گياهي

    1-5-  باد هاي محلي

    1-6-  عوارض بزرگ طبيعي( كوه ها- رودخانه ها – نقشه ها و...)

    1-7-  جغرافياي طبيعي – انساني

    1-8-  دماوند از زبان آمار

    1-9-  موقعيت جغرافيايي شهرستان

  1-10-  موقعيت جغرافيايي كوه دماوند از قديم تا حال

  1-11-  حيات وحش در دماوند

  1-12-   بررسي اهميت محيط زيست و رعايت اصول حفاظت آن و نقش آن در منطقه و جلوگيري از گسترش شهرك سازي

  1-13-  نام شناسي در روستا ها و شهرها

  1-14-  تاريخ كوه دماوند

  1-15-  بررسي جاذبه هاي طبيعي و نقش آن در توسعه منطقه

  1-16-  شناسايي و  جمع آوري نقشه هاي قديم و جديد

  1-17-  موقعيت جغرافي دماوند از قديم تا حال (نقشه ها و...)

2-تاريخ و پيشينه تاريخي

  2-1- دماوند در گذر حوادث و تاريخ و نقشه مهم  آن در جنبش هاي فكري و اجتماعي

  2-2- دماوند در شاهراه سه استان مازندران- سمنان – تهران (طبرستان-قوس- ري)

  2-3- بررسي آثار و ابنيه تاريخي و تاثير آن بر منطقه

  2-4- شناخت بنا هاي مذهبي و زيارتي

  2-5- اسلام وسير توسعه و نفوذ آن در دماوند

  2-6- تاريخ دماوند

  2-7- بررسي جاذبه هاي تاريخي و نقش آن در توسعه منطقه

  2-8- مسجد و زيارت گاههاي مذهبي ( امامزاده ها ) در شهرستان

  2-9- بررسي نوشته ها و  كتيبه ها در آثار تاريخي

  2-10- دماوند در سفر نامه ها (از 800 سفر نامه موجود)

  2-11- جمع آوري عكس ها و اسناد ومدارك تاريخي...

  2-12- ضرورت كاوش هاي تاريخي در تپه ها و اماكن  تاريخي

3-فرهنگ و ميراث فرهنگي

3-الف – فرهنگ –پيشينه و آثار فرهنگي – فرزانگان دماوند

    3-الف-1- راهكارهاي عملي به منظور حفظ خصلت بالندگي فرهنگي

    3-الف-2- بررسي رشد فرهنگ و پژوهش هاي دماوند شناسي در شهرستان

    3-الف-3- موانع و راهكارهاي توسعه  فرهنگي در شهرستان

    3-الف-4- پيشينه هاي فرهنگي و علمي دماوند و توابع

    3-الف-5- سوابق ادارات آموزش و پرورش،فرمانداري،شهرداري،برق،مخابرات، تربيت بدني و ...

    3-الف-6- قابليت هاي دماوند به عنوان يك قطب علمي فرهنگي در دو شاخه ي حوزه و دانشگاه

    3-الف-7- مراكز فرهنگي موجود و گذشته

    3-الف-8- آشنايي با كتابخانه ها و بررسي وضعيت آن ها

    3-الف-9- اقدامات به عمل آمده براي گسترش ابزارهاي  فرهنگي نظير كتاب،كتابخانه ،فيلم ،مطبوعات محلي و...

    3-الف-10- دماوند ييلاق مشاهير و بزرگان علم و ادب

    3-الف-11- شخصيت ها،معاريف و مشاهير علمي،مذهبي،فرهنگي،ادبي،هنري، ورزشي و...از گذشته تا كنون

    3-الف-12- شناسايي اساتيد ،شخصيت ها و هنرمندان،شعرا،دانش جويان در رشته هاي مختلف از گذشته  تا حال

3-ب- فرهنگ عمومي

    3-ب-1-  آداب و رسوم مذهبي، فرهنگ عامه در زمينه مذهب و دين در دماوند و توابع

    3-ب-2-  آداب و رسوم ملي و محلي و انساني،فرهنگ عاميانه دماوند و توابع

    3-ب-3-  ضرب المثل ها ،پندارها و افسانه هاي محلي

    3-ب-4-  طرح تهيه فرهنگ عاميانه اقوام در مناطق مختلف شهرستان

    3-ب-5-  بررسي تحليل وضعيت فرهنگ عمومي و ويژگي هاي فرهنگ عمومي شهرستان

    3-ب-6-  بررسي و گرد آوري فرهنگ عامه مردم دماوند

3-ج- مبارزات انقلابي و دفاع مقدس

    3-ج-1- تدوين تاريخچه مبازرات مردم دماوند از گذشته تا مشروطه، از مشروطه تا 15 خرداد،از 15 خرداد تا انقلاب اسلامي ،از انقلاب تا كنون

    3-ج-2- تدوين تاريخچه روحانيت،مبارزان و شخصيت هاي سياسي اعم از بومي و غير بومي

    3-ج-3- تدوين خاطرات ايثارگران ،جانبازان،آزادگان، شهدا و...

    3-ج-4- تدوين زندگينامه و وصيتنامه شهداي گرانقدر منطقه

3-د- مسائل فرهنگي – اجتماعي

    3- د- 1-  بررسي رشد فعاليت هاي قرآني در شهرستان

    3- د- 2-  بررسي مشكلات آموزش وپرورش از گذشته تا حالا،نقد آن و ارائه راهكارهاي علمي

    3- د- 3-  بررسي مشكلات فرهنگ عاميانه ،هنر و...از گذشته تا حال،نقد و ارائه راهكارهاي علمي

    3- د- 4- بررسي هيئت هاي هاي قراني و مذهبي و ضرورت سامان دهي آن ها به ويژه هيئت هاي بانوان

    3- د- 5-  بررسي ميزان علاقمندي نوجوانان،جوانان و مردم به مطاله كتاب

    3- د- 6- نگرشي بر كتاب و كتابخواني در بين اعضاي كتابخانه ها

    3- د- 7- وضعيت پوشش دهي رسانه هاي گروهي

    3- د- 8- اثرات تلويزيون و...در كودكان و نوجوانان

    3- د- 9- بررسي اثرات نشريات محلي و شهرستاني در افكار عمومي

    3- د- 10-  بررسي وضعيت فروشگاههاي عرضه محصولات فرهنگي و ارزشيابي نقش اين فروشگاه ها در جلوگيري از گرايش به فيلم هاي غير مجاز

    3- د- 11-  بررسي ساختار اجتماعي ،اقتصادي،فرهنگي-(جوانان – مردم و...)

    3- د- 12-  تحليل وضعيت فرهنگي منطقه

    3- د- 13-  مخاطب شناسي كالاهاي فرهنگي در شهرستان

    3- د- 14-  بررسي وضعيت فرهنگي مساجد و بررسي جاذبه هاي مسجد از ديدگاه جوانان ونوجوانان

    3- د- 15-  بررسي وضيعت موجود فعاليت هاي مساجد

    3- د- 16-  راهكارهاي مبارزه با خرافات و موهومات

4-اجتماع و مسايل اجتماعي

4-الف- ويژگي هاي اجتماعي

    4- الف- 1- ويژگيهاي مردم شناسي و قوم شناسي در شهرستان

    4- الف- 2- بررسي وضعيت سوادآموزي

    4- الف- 3- نسب نامه طوايف در شهرها و روستاها و اقوام شناسي منطقه

    4- الف- 4- نقش اقليتهاي مذهبي در دماوند

    4- الف- 5- زبان و گويش محلي،ساختار شناسي زبان و گويش هاي محلي

    4- الف- 6- بررسي نسخه هاي خطي و عدم تحويل اين سنخ از جانب مردم

    4- الف- 7- احداث موزه و نقش آن در جمع آوري آثار تاريخي

    4- الف- 8- ضرورت ثبت مكانهاي تاريخي جديد و معرفي آن به مردم

    4- الف- 9- شناخت ويژگيهاي فرهنگي،اجتماعيعاخلاقي و معيشتي در شهرستان

    4- الف- 10-  بررسي وضعيت رشد يا افت تحصيلي

4-ب – خانواده و جوانان

    4- ب - 1- عوامل موثر در افزايش ازدواج و پيامدهاي آن در سطوح مختلف جامعه و بالعكس

    4- ب - 2- بررسي ويژگيهاي ازدواج در بين جوانان (گروه سني ...)

    4- ب - 3- بررسي مسايل و مشكلات ازدواج جوانان

    4- ب - 4- بررسي وضعيت فرهنگي،اقتصادي ،اجتماعي زنان و محروميتهاي اجتماعي آنان

    4- ب - 5- شيوه گرايش جوانان به فرهنگ نماز

    4- ب - 6- بررسي  عوامل موثر فرهنگي در جذب جوانان به بسيج

    4- ب - 7- ارزيابي نحوه گذراندن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان

    4- ب - 8- بررسي علائق دانش آموزان راهنمايي  و دبيرستان

    4- ب - 9- رعايت بهداشت جسم و روان در شهرستان

5-ادبي و هنري

  5- 1- جمع آوري اشعار مربوط به دماوند در اشعار قديم و جديد

  5- 2- بررسي وضعيت تاتر در سالهاي قبل و بعد از انقلاب تاكنون

  5- 3- بررسي  رشد هنرهاي تجسمي، تاتر و... در شهرستان

  5- 4- بررسي امكانات فرهنگي و هنري شهرستان

  5- 5- جايگاه موسيقي در بين جوانان و نوجوانان

  5- 6- تغذيه در دماوند

  5- 7- برنامه هاي تقويت و احياء،معرفي هنرهاي اصيل و سازنده

  5- 8- تاريخچه هنر و فعاليت هاي هنري دماوند از ديرباز تاكنون

6-امور اقتصادي

   6- 1- جغرافياي اقتصادي و بررسي توانمنديهاي منطقه

   6- 2- مواد كاني و معدني در دماوند

   6- 3- گياهان دارويي و نقش آن در طب امروز

   6- 4- عسل دماوند و نقش آن در رونق اقتصادي (زنبورداري،خواص دارويي،غذايي و...)

   6- 5- كشاورزي و صنعتي شدن در توليد محصولات

   6- 6- تواناييهاي صنعتي در منطقه دماوند

   6- 7- اهميت كشاورزي و توليدات كشاورزي بر اقتصاد منطقه

   6- 8- بررسي وضعيت امور سياحتي منطقه و جذب توريست

   6- 9- آثار صنايع دستي قديم و نقش آن در اشتغال و توليد

   6- 10-نقش ايلات و قبايل دامدار و كشاورز در اقتصاد منطقه