دماوند در پيش از تاريخ                                                        

تأليف : مسعود نصرتي^*

دماوند يكي از كهن ترين شهرها و اولين شهرهاي اسطوره اي در تاريخ روايي ايران است و در هر كجا كه نام ضحاك و فريدون و كيومرث و منوچهرو...قهرمانان افسانه اي كياني آمده ، نام شهر دماوند هم ذكر شده است. گوبينو دربارۀ قدمت دماوند[1] نوشته است:«دماوند ، اين بلدۀ كوچك ، مسلماٌ يكي از قديمي ترين شهرهاي دنياست.اعم از اين كه آن را به جاي «ورنه چهار گوش»بشناسيم يا يكي از بناهاي قديم ترين اعصار بدانيم ، محل شك نيست كه تاريخ تولد او در اعصار اوليه است.»ژاك دمرگان هنگامي كه با هيئتي تحقيقاتي براي مطالعات به منطقهُ دماوند سفر كرد، پس از بررسي منطقۀ دماوند در 24 شهريور ماه 1310 ،نه يك منطقهُ خاص بلكه تمامي «شهر و روستاهاي اطراف آن » از لحاظ آثار باستاني ، در نظرش آنقدر با اهميّت و واجد ارزش جلوه كرد كه به پيشنهاد او به عنوان يك اثر ملي در لوحي ثبتي كه ضميمۀهمين گفتار است، در فهرست آثار باستاني ايران به شماره 56ثبت گرديده است.او در كتاب خود شهر دماوند و روستاهاي اطراف آن را يكي از قديمي ترين مراكز فرهنگي دانسته و آن را با شهر ري مقايسه كرده و قدمتش را كمتر از ري ندانست.

متأسفانه به جهت اين كه حفاريهاي باستانشناسي در منطقه ي دماوند بسيار كم صورت گرفته ، اطلاعات ما دربارۀ پيش از تاريخ دماوند اندك است.شهر كيلان كه يكي از شهرهاي دماوند است توسط هيئت باستانشناسي ميراث فرهنگي استان تهران در سال 1369مورد حفاري باستانشناسي  قرار گرفت.براساس كاوشهاي اين هيئت كه در روزنامه ي اطلاعات[2] منتشر شده است ، محوطه اي از دوران سنگ متعلق به 14تا18هزار سال قبل در منطقه ي كيلان[3] كشف و شناسايي شده است.

به گزارش اين هيئت ، طي يك گمانه آزمايشي قطعاتي از ابزار سنگي در محوطه كهن سنگي قلعه عسگر كيلان يافت شده است.اين ابزار سنگي كه از سطحي برابر 25 متر مربع در لايه اي به عمق 40 سانتي متر به دست آمده اهميت ويژه اي دارد.ابعاد كوچك اين ابزار نشانه اي از حيات پيشرفته ساكنان اين منطقه در دوران سنگ است.در اين كاوش نمونه هايي از سنگ اٌبسيدين نيز بدست آمده است.از لحاظ تاريخگذاري ، محوطه شناسايي شده ،متعلق به دوره اي است كه باستانشناسان آن را بالاترين لايه كهن سنگي زيرين مي نامند.براساس اين گزارش از عمده ترين كشفيات اين محوطه ، اجاقهايي است كه مورد استفاده ي انسان هاي دوران سنگ قرار مي گرفت.از اين محل در واقع به صورت اسكانگاه موقت براي جمع آوري غذا و شكار استفاده مي كرده اند.غارها و زاغه هاي متعددي كه در نقاط مختلف كيلان از جمله در مناطق پشته بند و برنهشت و اطراف قلعه هاي «عسگر»و«حصارك»از عهد باستان باقيمانده است ، خود حكايت از حضور انسان از گذشته هاي دور در اين منطقه دارد.بر اساس مطالعات انجام شده بر روي آثار بدست آمده در كيلان دماوند ، اين منطقه جزء كهن ترين مناطقي است كه نشانه هاي حضور انسان در آنجا يافت شده و سابقه آن به  1400سال قبل مي رسد.ماكيسم سيرو در كتاب خود از قبرستان پيش از تاريخ در دامنه ي كوه شهر دماوند خبر داده است.امّا متأسفانه گزارشي در اين باره بيان نكرده است.

 * برگرفته از كتاب تاريخ دماوند و آثار تاريخي آن