موقعيت ،حدود و مشخصات جغرافيايي شهرستان  دماوند

شهرستان دماوند ،منطقه اي كوهستاني است كه در قسمت جنوبي سلسله جبال البرز مركزي و در قسمت شمال شرقي و هفتاد كيلومتري استان تهران واقع شده است. كه از شمال به لاريجان از شهرستان آمل و سواد كوه از شهرستان قائم شهر، از جنوب و جنوب شرقي به گرمسار و ورامين و از شرق به شهرستان فيروزكوه و از غرب به تجريش تهران و شميران و لواسانات محدود است.

اين شهرستان جزء استان تهران بوده و مساحت آن در حدود 2/4645 كيلومتر مربع بوده و در جهت شرقي و غربي(طول )گسترش داشته و ارتفاع متوسط اين شهرستان حدودا 1800متر از سطح آبهاي آزاد است و در بين 20/35 تا 55/35 درجه عرض شمالي و 53/51 تا 10/53 طول شرقي واقع شده و بلندترين طول آن در جهت شرقي – غربي 130كيلومتر و در جهت شمالي- جنوبي 85 كيلومتر است و به شكل يك شش ضلعي نامنظم است .

(شهرستان دماوند بر اساس آخرين سرشماري سال 1385حدودا 98053نفر جمعيت داشته كه از اين تعداد72398 نفر (074/0)در جامعه شهري و 25655 نفر (026/0)در جامعه روستايي ساكن هستند.)شهرستان دماوند ،رودهن ، كيلان ، آبسرد و آبعلي داراي بخش مركزي شامل دهستانهاي تار رود ، ابرشيوه و جمارود (جمع آبرود)و بخش رودهن شامل دهستانهاي مهرآباد و آبعلي است كه 92 روستا را در خود جاي داده است.

بخش اعظم اين شهرستان كوهستاني است،به طوري كه در شمال آن كوههاي مرتفعي نظير سياه چال و چنگيزچال و در بخش جنوبي آن كوههاي قره آغاج و در بخش مياني جلگه هاي گيلاوند و رودهن و بومهن كه شيب ملايمي به طرف جنوب دارند،قرار دارند.

از نظر تقسيمات آب و هوايي داراي اقليم نيمه استپي سرد در بخش مياني و در ارتفاعات،داراي اقليم كوهستاني است كه عمده نزولات آن به صورت برف است كه در ارتفاعات2800-3000 متر به بالا اين اقليم را مي توان مشاهده نمود.ارتفاع متوسط از سطح دريا حدود 2000متر و حداكثر درجه حرارت در تابستان 35درجه و حداقل آن در زمستان گاهي تا20- درجه مي رسد و ميزان بارندگي 325ميلي متر بوده كه در ارتفاعات از بارش بيشتري برخوردار است.از نقطه نظر درجه حرارت سردترين ماه سال به دي ماه با ميانگين حدود 1/0و ميانگين حداقل 1/5- درجه سانتي گراد و گرمترين ماه سال به تير ماه با ميانگين 9/25و حداكثر 3/32تعلق دارد.4ماه از سال آذر ،دي،بهمن و اسفند داراي شرايط اقليمي خيلي مرطوب و آبان ماه شرايط مرطوب و فروردين نيمه مرطوب و دو ماه مهر و ارديبهشت داراي شرايط اقليمي نيمه خشك و ماههاي تابستان غير از مرداد و شهريور شرايط بياباني را دارا مي باشد.بدين ترتيب شهرستان دماوند داراي اقليم نيمه خشك سرد است كه در تابستان به علت گرماي شديد ،خشكي فيزيكي و در زمستان بدليل سرماي فوق العاده ،خشكي فيزيولژيك حاكم مي گردد.اين منطقه توسط رودخانه هاي پر آب تار و بار  و آه و ايرا ،دليچاي لار و ساير رودخانه هاي تار و بار كه يكي ازآنها از شرق سرچشمه مي گيرد و ديگري از شمال غربي جاري شده از قريه مشاء مي گذرد. اتصال اين دو رودخانه ،تشكيل رود دماوند را مي دهد كه ابتدا به طرف جنوب جاري شده و پس از پيمودن ارتفاعات كوه قوچ به جاجرود متصل مي شود.

اين شهرستان چون در ميان كوههاي برف گير واقع شده ،اراضي اطراف آن به واسطه فراواني آب،داراي باغهاي متعدد و حاصلخيز است.روستاهاي شمال غربي آن مانند احمدآباد و چشمه اعلاء و دشت مزار كه باغستانهاي آن ميوهُ فراوان دارند. بخشهاي مركزي دماوند داراي زمينهاي آبرفتي نسبتا وسيع قابل كشاورزي است.در اين قسمت زمينهاي زير كشت و باغات ميوه ديده مي شود.در بخش جنوبي اين شهرستان كه فاقد آبهاي زير زميني و داراي مناطق نسبتا خشك است از آمادگي كمتري براي كشت برخوردار است.در اين مناطق ميوه هاي گرمسيري مانند انار و انجير به عمل مي آيد.در مناطق مركزي انواع ميوه ها و محصولات كشاورزي به ويژه سيب ،گلابي ،قيسي ،گيلاس ،آلبالو ،سيب زميني ،گردو ،لوبيا ،گندم ،گوجه و خيار از محصولات فراوان و قابل صدور و فروش است.شغل اصلي مردم دماوند،كشاورزي و دامپروري بوده و هزاران خانوار روستايي از اين راه امرارمعاش مي كنند.البته از اين ميان عده اي با توليد صنايع دستي از قبيل :گليم ،بافته هاي پشمي و سفال و كار در معدن و كارگاههاي كوچك،و روستاهاي اطراف كوه تا حدودي از توريست هاي منطقه زندگي خود را تأمين مي كنند . وضعيت آب و هوايي سبب شده كه اين منطقه از پوشش گياهي خوبي برخوردار باشد و همين باعث شده تا زمينه براي فعاليت دامپروري مهيا گردد.وجود نهرها،رودخانه ها و چشمه ها سبب گرديده تا باغ ها و كشتزارهاي متعدد و فراواني بوجود آيد.

در سالهاي اخير پرورش زنبورعسل دراين شهرستان ،يكي از شغل هاي قابل توجه بوده و عده زيادي را به خود مشغول كرده است .عسل دماوند اكنون از لحاظ جنس و مرغوبيت توجه بسياري را در بازار به خود معطوف داشته است.

اين شهرستان از مناطقي است كه با امكانات بالقوه و خدادادي اعم از مواد معدني ،توليدات قابل توجه كشاورزي و دامي ،گياهان كمياب و دارويي ،چشمه هاي فراوان آب معدني ،مي تواند عرصه هاي نويد بخشي در جهت اعتلاي شهرستان و استان باشد.و وجود آثار باستاني و مناظر ديدني و زيباي كوهستاني كه در استان بي نظير است مي تواند همه ساله عده زيادي را به سوي خود جلب كند.

قله بلند و باشكوه دماوند با ارتفاع 5671متر در 25كيلومتري شمال شهر دماوند واقع شده و بلندترين قله كشور ايران است ،هميشه پر برف بوده و به عنوان نماد و سمبل ملي همواره مورد توجه و اهميت بوده و فعاليتهاي دروني آن كاملا متوقف نشده و اغلب زلزله هاي ضعيف و يا متوسطي كه در مواردي شديد شده است هنوز ادامه دارد.بدين سبب بناهاي اين شهر و اطراف آن از ابتداي پيدايش آن تاكنون چندين بار خراب شده اند.بخش مركزي شهرستان دماوند ،شهر دماوند است كه در دامنه قله و در ميان درهُ حاصلخيز و باصفا و در 25كيلومتري جنوب قله و در 70كيلومتري شرق تهران واقع  شده است .اين شهر در 52درجه و 4دقيقه و 35درجه و 43دقيقه عرض جغرافيايي واقع شده و ارتفاع آن از سطح دريا 2287متر و داراي چهار محله ُ درويش در سمت شمال ،محلهُ قاضي در شرق ،چالكا محله در غرب و محلهُ فرامه (چريك) در جنوب شهر واقع شده و به سمت شمال به طول 75كيلومتر به فيروزكوه و 180كيلومتر به قائم شهر مرتبط مي گردد.همچنين از طريق جاده اي به فاصله 10كيلومتر به سمت شمال باختري به جادهُ آسفالته تهران- آمل متصل مي شود.

شهر دماوند در درهَ اي به طول 9كيلومتر بنا گرديده كه اطراف آن را كوههاي متعدد و بهم پيوسته اي احاطه نموده كه جزو رشته كوههاي البرز محسوب مي شود.اما نزديكترين كوهها ،كه در كنار و مجاورت شهر واقع شده اند از سمت خاور ،كوههاي نيل و زرد و از سمت باختر ،كوههاي سر حال و تل كمر مي باشد.

آب و هواي شهر سردسيري و ييلاقي بوده،بيشترين درجه حرارت در تابستانها27درجه بالاي صفر و كمترين آن در زمستانها 20درجه زير صفر مي باشد.ميزان باران ساليانه به طور متوسط 350ميلي متر است.

تره بار ، گندم ،علوفه ،سيب ،گلابي و ديگر ميوه هاي سردسيري از فرآورده هاي اطراف اين شهر به شمار مي روند. البته سيب زميني ،لوبيا سبز ،سيب درختي و اكثر ميوه هاي درختي را صادر مي كنند.آب كشاورزي از چشمه سارها ،رودخانه و چاههاي عميق و نيمه عميق و آب آشاميدني از چاه عميق تأمين مي شود.برق دماوند جزو برق منطقه اي تهران بوده و از شبكه سراسري تأمين مي گردد.

در كوههاي اطراف شهر ،درختان اورس(سرو كوهي) ،انجير ،زرشك ،بادام كوهي و گياهاني كه كاربرد داروئي و صنعتي دارند مانند گل گاوزبان ،كاسني ،گل ختمي ،خاكشير ،قدومه ،گل بنفشه ،شيرين بيان ،باريجه ،بومادران ،گون ،كتيرا و روناس بطور پراكنده مي رويد.همچنين پوشش گياهي غني ،چراي دام را تأمين مي كند.

قوچ و ميش ،بزكوهي ،شوكا ،پلنگ ،خرس ،گراز ،شغال ،روباه ،خرگوش ،كبك ،تيهو و قرقاول از جمله جانوران و پرندگاني هستند كه در كوههاي اطراف اين شهر وجود دارند.

قابل توجه است كه قله با شكوه و با عظمت دماوند كه از تهران و مناطق اطراف قابل روُيت است از خود شهردماوند قابل روُيت نيست.

شهرستان دماوند در گذشته جزء استان مازندران بود، كه در سال 1325شمسي به شهرستان تبديل گرديد و در سال 1355شمسي طبق تقسيمات كشوري جديد جزء استان تهران محسوب گرديد.